اختلال دو قطبی و راه های درمان آن

اختلال دو قطبی یا بایپولار چیست؟

بیماری دوقطبی چیست؟ اختلال دوقطبی (اختلال دو قطبی به انگلیسی Bipolar) یک اختلال روانی و یکی از بیماری های اعصاب و روان است که در گذشته به آن شیدایی افسردگی می‌گفتند. فردی که به این حالت روانی مبتلا باشد، حالات مختلفی از دوره‌های شیدایی و فرازهای احساسی (مانیا و‌ هایپومانیا) و دوره‌های افسردگی و نشیب‌های روانی (دپرسیون) را تجربه می‌کند.

هنگامی‌که شخصیت دوقطبی به علائم افسردگی دچار می‌شود، احساس ناراحتی و ناامیدی پیدا می‌کند. معمولا در این اپیزود، فرد نسبت به فعالیت‌های روتین روزمره اشتیاقی ندارد. او برای انجام فعالیت‌های جدید هم تمایلی نشان نمی‌دهد. هنگامی‌که مود و حالت روانی فرد به مانیا یا همان شیدایی تغییر می‌کند (و یا‌هایپومانیا که حالت خفیف‌تر مانیا است)، رفتارهایی پرانرژی از خود نشان‌می‌‌دهد. همچنین نسبت به بیشتر مسائل اطراف خود، اشتیاق بی‌اندازه و غیرعادی نشان‌می‌‌دهد.

البته می‌توان با یک برنامه درمانی مناسب و کاربردی، نشانه‌ها و علائم این اختلال را تخفیف داد و در ادامه بحران‌های تغییر حالات روانی را مدیریت کرد. در بیشتر موارد مبتلایان نسبت به درمان دارویی و سایکوتراپی به خوبی پاسخ می‌‌دهند و کیفیت زندگی آن‌ها به طور چشم‌گیری افزایش می‌‌یابد. 

علائم اختلال دوقطبی کدامند؟

همان‌طور که می‌دانید هر بیماری و یا اختلال روانی علائم و نشانه‌های مختص به خود را دارد. برخی از نشانه های اختلال دو قطبی، جزو شکایات خود بیمار هستند. از طرفی برخی علایم اختلال دو قطبی هم توجه متخصص و یا اطرافیان بیمار را به خود جلب می‌‌کنند. در ادامه به نشانه‌های دوقطبی در حالت‌های مختلف روانی می‌‌پردازیم:

۱. علائم مانیا و هیپومانیا در یک فرد مبتلا به اختلال دوقطبی

مانیا یا شیدایی و هیپومانیا یا نیمه شیدایی دو فاز متفاوت با علائم نسبتا مشابه هستند. مانیا یا شیدایی نسبت به هیپومانیا حالت شدیدتری است و دارای علائم برجسته‌تری است. علائم اختلال افسردگی شیدایی سبب ایجاد مسائل و مشکلات جدی در زمینه کاری، تحصیلی، احساسی و روابط فرد می‌شود. مانیا می‌تواند سبب سوق دادن فرد به سمت روان‌پریشی شود و روان‌شناس را مجبور به بستری کردن بیمار در بیمارستان کند. بیماران در هر دو حالت مانیا و هیپومانیا حداقل ۳ مورد از علائم ذکر شده را دارند.

• به شکل غیرقابل کنترلی شاد، پرانرژی و هیجان‌زده هستند.
• فعالیت، انرژی و اضطراب آنها به شکل قابل توجهی افزایش می‌یابد.
• دچار حالتی به نام یوفوریا می‌شوند که عبارت است از اعتماد به نفس بیش‌از‌حد و احساس خوبی داشتن.
• احساس نیاز به خواب نمی‌کنند و دچار کم‌خوابی می‌شوند.
• به طرز عجیبی پرحرف می‌شوند.
• افکار مغشوش و پراکنده بسیاری دارند و ایده‌های بسیاری در سر آنها می‌‌گذرد.
• نمی‌توانند به خوبی تمرکز کنند و دچار حواس‌پرتی می‌شوند.
• نمی‌توانند به خوبی و عاقلانه تصمیم‌گیری کنند. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاری‌های اشتباه و نادرست می‌‌کنند و یا ولخرجی‌های بی‌دلیل انجام می‌‌دهند. همچنین تصمیمات پرخطر در حیطه ارتباطات جنسی خود می‌گیرند.

۲. حالت افسردگی شدید در یک فرد با اختلال دوقطبی (افسردگی دو قطبی)

اپیزود دیپرشن ماژور یا افسردگی شدید به اندازه‌ای قوی و طوفانی است که می‌تواند در فعالیت‌های روزانه فرد اختلال ایجاد کند و کار، تحصیل و روابط او را تحت تاثیر قرار دهد. البته که انواع افسردگی متفاوت هستند. این حالت معمولاً شامل ۵ مورد و یا بیشتر از علائم زیر است:

• مود و حالت افسرده داشتن که شامل غمگین بودن، ناامید بودن، احساس پوچی و بغض داشتن است. این حالات در کودکان معمولا به شکل تحریک‌پذیر‌بودن و حساسیت شدید خود را نشان می‌‌دهد.
• بی‌تمایل بودن نسبت به همه یا اکثر فعالیت‌ها و نداشتن اشتیاق
• کاهش وزن قابل توجه یا افزایش وزن علی‌رغم رژیم غذایی. کاهش وزن در کودکان می‌تواند خود را به شکل عدم مطابقت با الگوی افزایش وزن نشان‌دهد.
• خوابیدن بیش از اندازه و یا بی‌خوابی (اینسامنیا)
• بی‌قراری یا آهستگی در انجام کارها
• خستگی مفرط و یا نداشتن انرژی برای انجام کارها و فعالیت‌های معمول
• احساس بی‌ارزش بودن و یا عذاب وجدان شدید
• عدم تمرکز و کاهش توانایی تفکر و اختلال در تصمیم‌گیری
• افکار خودکشی و یا حتی اقدام به خودکشی.

سایر ویژگی‌هایی که یک فرد مبتلا به اختلال دو قطبی ممکن است داشته‌باشد، شامل اضطراب و استرس، مالیخولیا و یا روان‌پریشی نیست. زمان ظهور علائم می‌تواند مختلط و یا آنی باشد. تغییر حالات می‌توانند در زمان حاملگی و یا با تغییر فصول سال رخ دهند.

۳. تفاوت علائم اختلال دوقطبی در مردان و زنان

اختلال دوقطبی در مردان و زنان تقریبا به یک اندازه مشاهده می‌شود. هرچند نشانه‌های شاخص در بیماران با جنسیت متفاوت، می‌تواند مختلف باشد. در بیشتر موارد زنان و مردان با تشخیص دوقطبی ممکن است موارد زیر را نشان دهند:

زنانی که دارای این اختلال هستند ممکن است دچار برگشت‌های مکرر حالات شوند و این به دلیل بالا و پایین شدن هورمون‌های آنان طی قاعدگی و همچنین یائسگی است. اختلال دوقطبی در زنان پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به مردان دارد. مردانی که به دوقطبی مبتلا می‌شوند، معمولا کمتر از زنان به دنبال درمان این اختلال می‌روند و احتمال خودکشی در آن‌ها بالاتر است.

۴. علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان

شناسایی علائم دوقطبی در کودکان و نوجوانان آسان نیست. تشخیص این مسئله که حالات آنها به خاطر پستی‌ها و بلندی‌های معمول زندگی است که برای اولین بار آنها را تجربه می‌‌کنند، یا نتیجه ترومایی است که به آن‌ها وارد شده‌است و یا علائم یک اختلال روانی چون دوقطبی است، بسیار دشوار است.

کودکان و نوجوانان دوره‌های واضح افسردگی، شیدایی و نیمه‌شیدایی را تجربه می‌‌کنند، اما الگوی زمانی ظهور علائم آن‌ها و تغییرشان نسبت به بالغین متفاوت است. این دوره‌های می‌توانند به سرعت تغییر کنند و علائم هم به سرعت ناپدید شود. یکی از مهم‌ترین علائم دوقطبی در کودکان و نوجوانان، تغییر حالت‌های روانی (مود سویینگ) فاحش است که نسبت به هم سن و سالان آنها غیرعادی به‌نظر‌می‌رسد.

تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان سخت‌تر از بزرگسالان است. یکی از مهم‌ترین علائم این اختلال در کودکان و نوجوانان، تغییر خلق یا مود سوئینگ است.

با دیدن علائم دو قطبی به چه دکتری مراجعه کنیم؟

در صورتیکه با هر یک از علائم دوقطبی مواجه شدید، بهتر است که قبل از اینکه بر روی خود تشخیصی بگذارید، به دنبال تشخیص درست علت آن باشید. یکی از مهم‌ترین مواردی که در تشخیص علت دوقطبی و درمان آن موثر است، این است که به موقع و به دکتر مناسب مراجعه کنید.