کودک باهوش
یک کودک باهوش معمولاً نشانه‌هایی دارد که خیلی زود و پیش از آغاز تحصیل در کودک قابل مشاهده است. در واقع آن‌ها در رفتار و شیوه‌های حلّ مسئله به گونه‌ای عمل می‌کنند که به‌خوبی از دیگران متمایز می‌شوند. علاوه بر این دارای خلّاقیت و سرعت یادگیری بالایی هستند و همواره برای موّفقیّت در انجام هرکاری پیوسته تلاش می‌کنند. با این حال روحیات این کودکان حساس است و معمولاً آنان فشار زیادی را از جانب اطرافیان تحمّل می‌کنند. همچنین به دلیل درک نشدن از طرف آنان عصبانی می‌شوند.
باید بدانید که اگر کودک باهوشی دارید لازم است که احتیاجات فکری، عاطفی و روانی آنان را بشناسید و تمهیداتی را برای آنان در نظر بگیرند تا از همان سنین کودکی بتوانند از توانایی‌هایشان در مسیر درستی استفاده کنند. همچنین بهره بردن از مشاوره کودک و مشاوره تحصیلی می‌تواند در رشد و ارتقای بهتر کودک موثر واقع شود.
هوش چیست؟
روانشناسان به یک تعریف مشخص و واحد در زمینه هوش دست پیدا نکرده‌اند و در این زمینه اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد. برخی از روانشناسان به توانایی سازگاری با محیط اشاره می‌کنند و برخی دیگر مجموعه‌ای از توانایی‌ها را در نظر می‌گیرند.
علی‌رغم اینکه گروه بسیاری از روانشناسان به هوش عمومی و نمره بهره هوشی یا IQ اعتقاد دارند، برخی از روانشناسان نیز معتقدند هوش جنبه‌های مختلفی داشته و نمی‌توان آن را به‌صورت کلّی مورد بررسی قرار داد. با این حال رایج‌ترین آزمون‌ها و تست های هوش کودک که مورد استفاده قرار می‌گیرند، یک بهره هوشی کلّی را در اختیار فرد و خانواده قرار می‌دهند.
اینفوگرافیک کودک باهوش :
نمرات بهره هوشی :
بهره هوشی کودک که از آزمون‌های هوش به دست می‌آید به خوبی می‌تواند میزان موّفقیّت‌های بعدی فرد را مشخص کند. به‌طور میانگین اکثر افراد بهره هوشی بین ۹۰ تا ۱۰۹ خواهند داشت. به میزانی که کودک از این میانگین بالاتر یا پایین‌تر می‌رود، باهوش‌تر یا کم‌هوش‌تر خواهد بود. بهره هوشی 79 یا کمتر، نشان‌دهنده وجود مشکلات قابل بررسی در توانایی ذهنی کودک است و بالاتر بودن بهره هوشی از 110 نیز، نشان‌دهنده هوش بالای فرد و تیزهوشی کودک می‌باشد.
ویژگی‌های کودک باهوش :
کودکان باهوش ویژگی‌ها و توانایی‌های خاصی دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. این نشانه‌ها معمولاً در کودکان باهوش دیده می‌شود، اما تنها معیار قطعی و مشخص برای باهوش دانستن کودک یا به طور کلّی سنجش توانایی ذهنی وی، انجام ارزیابی‌های هوشی توسط متخصصین روانشناسی کودک است. با انجام تست هوش از کودک خود نقاط قوّت و ضعف او را بهتر شناخته و می‌توانید با استــعدادیابی کودکان، برای استعدادهایش برنامه‌ریزی کنید یا نقاط ضعف را سریع‌تر متوجّه شده و برطرف نمایید.
حافظه قوی :
یکی از ویژگی‌های کودکان باهوش، بالا بودن قدرت حافظه آن‌هاست. حافظه تنها به این محدود نمی‌شود که کودک بتواند اتفاقّات گذشته را به‌دقّت و با وضوح بیان کند. برای یادگیری و حلّ مسئله، توانایی قوی در حافظه اهمیت بسیاری دارد. حافظه قوی و افزایش قدرت یادگیری مغز به کودک کمک می‌کند که در شرایط دشواری و برای حلّ مسئله، به یاد بیاورد که در موقعیت‌های مشابه گذشته چه کرده یا دیگران چه رفتارهایی انجام داده‌اند و از این طریق مــهارت حلّ مسئله را در خود تقویت کند.
مهارت‌های زبانی بالا از ویژگی‌های یک کودک باهوش :
زبان شامل چهار عملکرد گفتن، شنیدن، خواندن و نوشتن است. کودکان باهوش، در تمامی این موارد زودتر از سن میانگین، توانایی‌هایی را از خود نشان می‌دهند. برای مثال سریع‌تر از سایر همسن و سال‌هایشان، صحبت کردن را آغاز می‌کنند و یا حروف الفبا و خواندن و نوشتن را پیش از سن شروع مدرسه یاد می‌گیرند. یکی دیگر از نشانه های کودک باهوش حــرف زدن کودک با خودش است که نشان از هوش بالای او در تخیّل و ایجاد ارتباط دو طرفه با خود می باشد.
کنجکاو بودن :
کنجکاو بودن نشان دهنده اهمیّت دادن فرد به یادگیری و جذابیت دانستن است. کودکان باهوش، کنجکاوی بیشتری در زمینه‌های مختلف از خود نشان می‌دهند و به دنبال یادگیری بیشتر در ارتباط با مسائل مختلف هستند.
سرعت یادگیری بالا از ویژگی‌های یک کودک باهوش :
کودکان باهوش معمولاً این قدرت را دارند که مسائل را سریع‌تر از سایرین یاد گرفته و زودتر از دیگران عمل کنند. آن‌ها علاوه بر اینکه توضیحات معلّم در یک مبحث را زودتر و بهتر از سایر همکلاسی‌ها یاد می‌گیرند، با سرعت بیشتری می‌توانند تمرینات مربوط به این مبحث را نیز انجام دهند و به مــوّفقیّت تحصیلی بیشتری دست پیدا کنند.
خلّاقیت بالا :
بالا بودن بهره هوشی معمولاً به کودکان کمک می‌کند که بتوانند مسائل را به شیوه خلّاقانه‌ای در نظر بگیرند. خــلّاقیت کودکان موجب می شود که آن‌ها راه‌های جدیدی برای مسائل مختلف در نظر بگیرند.
قدرت حلّ مسئله :
یکی از ویژگی‌های کودکان باهوش این است که آن‌ها توانایی بالایی در حل کردن مسائل و پیدا کردن راه‌حل دارند. یک کودک باهوش در شرایطی که با یک مشکل مواجه می‌شود با برخورد مثبت با مشکلات، برای آن ها سریع‌تر و بهتر از سایر همسالانش راه‌حل پیدا خواهد کرد.
معاشرت با بزرگسالان :
معمولاً کودکان باهوش به‌عنوان بزرگسالان کوچک شناخته می‌شوند. آن‌ها به دلیل توانایی‌های کلامی بالا یا درک قوی که از مسائل مختلف دارند، به‌راحتی می‌توانند هم‌صحبت بزرگ‌ترها شده و با آن‌ها در ارتباط با مسائل مختلفی صحبت کنند.
بحث کردن با دیگران از ویژگی‌های یک کودک باهوش :
قانع کردن یک کودک باهوش برای اینکه کاری را انجام بدهد یا ندهد، معمولاً دشوارتر از قانع کردن یک کودک عادی است. توانایی ذهنی آن‌ها در دیدن جنبه‌های مختلف یک پدیده و توانایی استدلال کردن به همراه قدرت و مــهارت ارتباط کلامی بالایی که دارند باعث می‌شود که آن‌ها به‌راحتی با شما وارد بحث شده و دلایلتان را نپذیرند.
مشکلات کودکان باهوش :
بالا بودن نمره بهره هوشی فرد، علاوه بر مزایا و جنبه‌های مثبتی که دارد می‌تواند مشکلاتی را نیز به همراه داشته باشد. این کودکان معمولاً دچار مشکلات بسیاری در تعاملات خود می‌شوند. در ادامه به برخی از این مشکلات اشاره شده است. بهتر است با رعایت نکات گفته‌شده و همچنین بهره بردن از مشاوره کودک از بروز مشکلات بعدی در فرزندتان جلوگیری کنید.
فشار والدین و اطرافیان :
معمولاً والدین و اطرافیان کودکان باهوش، فشار مضاعفی را بر آن‌ها اعمال می‌کنند. آن‌ها انتظار دارند که کودک باهوش، همواره بهترین باشد و در زمینه‌های مختلفی توانایی‌هایش را نشان دهد. این مسئله باعث می‌شود که آن‌ها فشار بسیاری را تحمّل کنند. وجود این فشارها در بسیاری از کودکان باعث کمال گرایی در کودکان و سرخوردگی و مشکلات روحی بسیاری می‌شود که می‌تواند مانع بزرگی در جهت استفاده از توانایی‌هایشان باشد.
مشکلات ارتباطی در کودک باهوش :
بعضی از کودکان باهوش دچار مشکلاتی در زمینه بــرقراری ارتباط با دیگران می‌شوند. با توجّه به سطح توانایی‌های این افراد، درگیری‌ها و دغدغه‌های گروه همسالان برای آن‌ها جذابیت چندانی ندارد و نمی‌توانند در بحث‌های آن‌ها شرکت کنند.
دوستی به قصد سوءاستفاده از توانایی‌ها یکی از مشکلاتی است که به‌ویژه در سنین دبستان برای این کودکان ایجاد می‌شود. این مشکلات ارتباطی می‌تواند باعث بروز مشکلات بسیاری در کودک شود که ساده‌ترین آن‌ها احساس تنهایی است.
آیا نمره بهره هوشی در کودکان ثابت است؟
نمره بهره هوشی در کودکان، یک شرایط ایستا و غیرقابل تغییر نیست. بسیاری از کودکانی که در ابتدا باهوش تشخیص داده نشده‌اند، در آینده و با داشتن تلاش و پشتکار کافی می‌توانند با افزایش ضریب هــوشی به درجات بالایی دست پیدا کنند. آنچه توسط ژنتیک برای کودک تعیین می‌شود محدوده توانایی ذهنی وی است، اما اینکه کودک در کجای این محدوده قرار بگیرد، بستگی به شرایط محیط دارد.
در نتیجه، قطعی و غیرقابل تغییر دانستن نمره بهره هوشی یک تصور اشتباه است؛ به‌ویژه در سنین کودکی که سرعت یادگیری بالا است، نمره بهره هوشی ممکن است تغییرات بسیاری داشته باشد. بهتر است نتیجه آزمودن هوش کودک خود را با یک مشاور تحصیلی و کودک درمیان بگذارید تا او راه‌هایی که از طریق آن می‌تواند شرایط هوشی فرزندتان را بهبود ببخشد به شما معرفی نماید و در زمینه تحصیلی نیز شما را یاری رساند.
سخن پایانی :
شناخت استعدادهای کودک و همراهی او برای به ثمر نشاندن استعدادهایش وظیفه هر پدر و مادری است. اما افراط و تفریط در این زمینه می تواند اثرات سویی داشته باشد. به همین دلیل مشاوره با یک روانشناس کودک می تواند بهترین گزینه برای برخورد مناسب با کودکان در این زمینه باشد.
سؤالات متداول :
آیا بهره هوشی بالا می‌تواند برای فرد مشکلاتی به همراه بیاورد؟
بله. فشار مضاعف والدین بر این افراد برای اینکه مطالب بیشتری را یاد بگیرند می‌تواند باعث بروز آسیب‌های روحی در آن‌ها شود. ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان، سوءاستفاده گروه همسالان به‌ویژه در مدرسه، احساس تنهایی و مشکلات بسیار دیگری ممکن است برای این کودکان ایجاد بشود.
چطور می‌توانم بفهمم فرزندم باهوش است یا خیر؟
با انجام آزمون هوش در مراکز روانشناسی و تفسیر آن‌ها توسط مشاور، بهره هوشی و نقاط قوّت و ضعف فرزندتان را متوجّه خواهید شد.
انتخاب و ویرایش مطلب : سعید پدرام راد
منبع : هنر زندگی
باید اوج گرفت ...
