مرگ حیوان خانگی کودک بسیار ناگوار است. حیوانات خانگی معمولا دوست خوبی برای افراد کوچک تر خانواده هستند. کودکان به حیوان خانگی به عنوان یک همبازی، یک دوست و حتی گاهی یک خواهر یا برادر نگاه می کنند. گرچه وجود یک حیوان خانگی همواره با شادی و خاطرات خوش همراه است اما وابستگی به این نوع حیوانات خطر دچار شدن به سوگ را به همراه دارد. حیوانات رشد سریع تری نسبت به انسان دارند این یعنی زودتر از انسان ها بزرگ می شوند و به مرحله پیری می رسند. علاوه بر این به خاطر سیستم ایمنی ضعیف در حیوانات ممکن است به صورت کاملا ناگهانی دچار مرگ شوند. این حوادث ناگوار تاثیرات منفی در کودک خواهد داشت.برای درک بیشتر مساله با مشاوره کودک مشورت نمایید.
ارتباط کودک و حیوان خانگی
با ورود سبک زندگی مدرن به ایران بسیاری از خانواده ها تصمیم گرفتند از حیوانات خانگی اهلی مانند سگ و گربه در خانه خود نگهداری کنند. به تدریج جایگاه حیوانات خانگی در خانه ها آنقدر اهمیت یافت که به عنوان عضوی از اعضای خانواده تلقی شد. کودکان پس از سه سالگی تفاوت میان اشیای جاندار و بی جان را متوجه می شوند. این یعنی تفاوت یک اسباب بازی با یک حیوان را درک می کنند و از حیوان آزاری نیز دوری می کنند.
در این مرحله از رشد شناختی کودکان بین انسان ها، حیوانات و اشیا تمایز قائل می شوند. در این سن بسیاری از روانشناسان والدین را تشویق به خرید حیوان خانگی برای کودک می کنند. کودک به کمک داشتن یک حیوان خانگی مسئولیت پذیری را می آموزد و یک همبازی برای اوقات تنهایی خود پیدا می کند. وجود یک حیوان خانگی در خانه به رشد احساسات کودک کمک می کند و بعد جدیدی از دلبستگی را در وجود آن ها شکل می دهد.
منظور از حیوان خانگی در اینجا فقط سگ یا گربه نیست، حتی ماهی قرمز سفره عید نیز یک حیوان خانگی کوچک و دوست داشتنی برای بچه هاست. هرچقدر زمان با هم بودن حیوان خانگی و کودک بیشتر باشد وابستگی کودک به حیوان بیشتر خواهد شد. در این شرایط از دست دادن حیوان خانگی به یک امر نگران کننده تبدیل می شود.
از دست دادن حیوان خانگی
احتمالا همه بزرگسالان تجربه از دست دادن یک حیوان خانگی را دارند. وقتی در کودکی جوجه کوچک شما یا گربه ای که سال ها در خانه شما زندگی کرده بود می مرد چه احساسی پیدا می کردید؟ تمام افرادی که حیوان خانگی دارند درک می کنند که از دست دادن حیوان خانگی تا چه حد می تواند دردناک و غم انگیز باشد. اگر آن حیوان سال ها در خانه شما زندگی کرده باشد از دست دادن او به منزله از دست دادن یکی از اعضای خانواده است.
تا مدت ها پس از مرگ حیوان خانگی فقدان او را حس می کنید و خاطراتی که با او داشتید را در ذهن خود دوره می کنید. از دست دادن حیوان خانگی برای بزرگسالان امری دشوار است اما برای کودکان دشوار تر است. چرا که کودکان درک ناقصی از مسئله مرگ دارند. تحمل مرگ عزیزان اگرچه یک حیوان باشد دشوار است.
درک کودکان از مسئله مرگ
1.بچه های زیر سه سال معمولا درک درستی از مسئله مرگ ندارند. آن ها مرگ را نمی شناسند و فقط فقدان یک شخص یا یک شی را درک می کنند. مثلا در نبود مادر خود دلتنگی می کنند چرا که برای بقا به او نیاز دارند.
2.در سنین سه تا پنج سالگی کودکان معمولا با مفهوم مرگ آشنا می شوند اما مشکل اینجاست که کودک سه تا پنج سال مرگ را یک امر بازگشت پذیر می داند. یعنی اگر به او بگویید فردی مرده فکر می کند آن فرد از خانه بیرون رفته و دوباره باز می گردد.
3.پس از پنج سالگی بعنی در سنین شش تا هشت سالگی کودکان مفهوم مرگ را درک می کنند و می فهمند مرگ امری بازگشت پذیر نیست. اما گمان می کنند مرگ فقط برای دیگران اتفاق می افتد و خودشان هرگز نمی میرند. در این سن از دست دادن افراد نزدیک مانند اعضای خانواده، دوستان، معلم و حتی حیوان خانگی باعث ایجاد احساس غم در کودک خواهد شد.
4.از سن نه سالگی به بعد کودکان کاملا با مفهوم مرگ آشنا می شوند و درک می کنند که مرگ امری اجتناب ناپذیر است. کودکان نه سال به بالا ممکن است دچار اضطراب از دست دادن عزیزانشان شوند یعنی مدام نگران مرگ اعضای خانواده خود باشند. این نگرانی زمانی شدت می گیرد که کودک تجربه سوگ را داشته باشد.
مرگ حیوان خانگی کودک
تجربه از دست دادن حیوان خانگی در بیشتر موارد اولین تجربه سوگ در کودکان خواهد بود. کودکان پس از مرگ حیوان خانگی خود دچار احساسات منفی و پیچیده ای می شوند. آن ها می یابند که خوشی های زندگی ماندگار نیست و هرکسی ممکن است روزی آن ها را تنها بگذارد. در گذراندن مراحل سوگ، والدین نقش مهمی دارند. والدین و افراد نزدیک مانند مادربزرگ و پدربزرگ مهم ترین افرادی هستند که می توانند در گذران سوگ به کودک کمک کنند.حیوانات خانگی معمولا به دو شیوه دچار مرگ می شوند: مرگ آرام و مرگ ناگهانی.
1-مرگ آرام
مرگ آرام در حیوانات خانگی معمولا زمانی اتفاق می افتد که حیوان دچار کهولت سن یا بیماری لاعلاج شده باشد. در این شرایط دامپزشکان برای زجر ندیدن حیوان توصیه می کنند داروی مرگ به او تزریق شود. مرگ آرام یا همان یوتانیز وجه تفاوت مهمی با مرگ ناگهانی دارد: آن هم این است که صاحب حیوان می تواند به خوبی با او خداحافظی کند. کودکان هرگز نباید شاهد مرگ آرام حیوان خانگی خود باشند اما بهتر است در جریان مردن او قرار گیرند. به کودک توضیح دهید که حیوان خانگی او پس از مردن هیچ دردی نخواهد داشت بنابراین بهتر است یوتانیز شود.
2-مرگ ناگهانی
مرگ ناگهانی حیوان خانگی زمانی اتفاق می افتد که حیوان به دلایل ناشناخته و به صورت ناگهانی بمیرد. پیدا کردن حیوان به صورت مرده نیز زیرمجموعه همین مرگ قرار می گیرد. دیدن جسد حیوان می تواند باعث ترومای سنگین در کودکان شود بنابراین نباید اجازه دهید که کودک به جسد حیوان خانگی خود خیره شود. معمولا در مرگ ناگهانی افراد فرصتی برای خداحافظی با حیوان خود ندارند. اکثر افرادی که تجربه مرگ ناگهانی حیوان خود را دارند دچار عــذاب وجدان می شوند.
اطلاع دادن به کودک
اطلاع دادن مرگ حیوان خانگی به کودک عمدتا کاری دشوار است. اما اگر برای این کار از تکنیک های روانشناسی بهره ببرید و با یک روانشناس کودک مشورت کنید، این فرایند دقیق تر و صحیح تر انجام خواهد گرفت. متاسفانه برخی از والدین مرگ حیوان خانگی را از کودک خود پنهان می کنند یا در این باره به او دروغ می گویند. مثلا می گویند حیوان تو به خواب رفته یا از خانه فرار کرده است. این روش ها گرچه در کوتاه مدت جوابگو هستند اما در بلند مدت باعث آسیب روانی شدید به کودک می شوند.
کودکانی که از مرگ حیوان خانگی خود بی خبر می مانند فرصت رویارویی با مسئله مرگ را از دست می دهند. علاوه بر این این کودکان ممکن است تا مدت زیادی منتظر بازگشت حیوان خانگی خود بمانند. پس پنهان کردن این مسئله از کودک کاملا اشتباه است.
بهترین روش برای خبر دادن به کودک صحبت کردن با اوست. اگر می خواهید کودک خود را از مرگ حیوان خانگی مطلع کنید باید به صورت صادقانه با او به گفت و گو بپردازید. سعی کنید صریح و شفاف باشید. مثلا نگویید حیوان تو به بهشت رفته یا به یک خواب طولانی رفته است. با کودک خود از مسئله مرگ صحبت کنید. هرگز وارد جزئیات نشوید. جزئیات برای کودک آزار دهنده خواهد بود. سعی کنید به کودک خود توضیح بدهید که هیچکس مقصر مرگ حیوان خانگی او نبوده است. چرا که مرگ یک مرحله از زندگی است.
مواجهه کودک با مرگ حیوان خانگی
کودکان پس از باخبر شدن از مرگ حیوان خانگی خود بسیار متاثر و ناراحت می شوند. البته این مسئله به سن کودک مربوط است مثلا کودکی که هنوز از مسئله مرگ آگاه نشده ممکن است به مرگ حیوان خود اهمیتی نشان ندهد. اما عمدتا کودکان پس از باخبر شدن از این مسئله به گریه می افتند و ممکن است دچار علائم سوگ شوند.علائم سوگ در کودک
- از دست دادن علاقه نسبت به کارهایی که پیش از این برای او لذت بخش بوده است.
- تمایل به انزوا
- بی اشتهایی
- زیاد شدن زمان خواب
- ترس از تنهایی در کودکان
- دیدن خواب حیوان خانگی یا بیدار شدن با کابوس های وحشتناک.
مدیریت احساسات منفی در کودک
برای از بین بردن احساس سوگ در کودکان بهتر است طبق این مراحل پیش بروید:
1.واقع بین باشید
از دست دادن حیوان خانگی مسئله کوچکی نیست پس سعی نکنید اندوه کودک را کوچک بشمارید. از طرف دیگر نباید این مسئله را آنقدر بزرگ کنید که کودک از پس حل کردن آن برنیاید. نگاهی واقع بینانه به موضوع داشته باشید و همه چیز را همانطور که هست تحلیل کنید.
2.کودک را به ابراز احساسات تشویق کنید
کودکان پس از از دست دادن حیوان خانگی خود تمایل زیادی به تنها بودن دارند. آن ها دوست ندارند با والدین صحبت کنند و احساسات ناراحت کننده خود را به زبان بیاورند. اری که شما باید انجام دهید این است که کودک خود را به حرف زدن تشویق کنید. از کودک بخواهید احساسات خودش را طبقه بندی کند این یعنی میان احساس ناراحتی و یا احساس خشم تمایز قائل شود.
3.با کودک همدلی کنید
احتمالا شما هم پس از مرگ حیوانی که در خانه شما زندگی می کرده دچار احساس غم و اندوه شده اید. سعی نکنید اندوه خود را از کودک پنهان کنید. بهترین کار است که احساسات خود را بیان کنید و با کودک خود به همدلی بپردازید. می توانید از این جملات استفاده کنید: "من احساس تو را درک می کنم چرا که من هم پس از مرگ جسی ناراحت شدم" یا " من تو را می فهمم چرا که من هم لوسی را خیلی دوست داشتم".
4.از کودک بخواهید با حیوان خود صحبت کند
یکی از روش های کنار آمدن با مسئله سوگ صحبت کردن یا نامه نوشتن برای عزیز از دست رفته است. از کودک خود بخواهید با روح حیوان مرده خود صحبت کند. مثلا به او بگوید که دلش تنگ شده یا امیدوار است پس از مرگ زندگی خوشحال کننده تری داشته باشد. اگر کودک شما سواد نوشتن دارد از او بخواهید برای حیوان خود نامه بنویسد و نامه را درون آب بیندازد.
پس از مرگ حیوان خانگی کودک
پس از مرگ حیوان خانگی ممکن است چنین جملاتی را در خودگویی های خود به کار ببرید: "اگر بیشتر به حیوان رسیدگی می کردم نمی مرد" یا "اگر آن روز او را به خیابان نمی بردم تصادف نمی کرد". این ها همه نشانه عذاب وجدان است. احساس عذاب وجدان یک احساس شایع بین افرادی است که حیوان خانگی خود را از دست می دهند. تفاوتی نمی کند که شما بزرگسال باشید یا کودک به هرحال ممکن است دچار احساس عذاب وجدان شوید.
برای از بین بردن این احساسات شما باید به این درک برسید که هیچکس مسئول مرگ دیگری نیست. تمام جانداران در جهان عمر مشخصی دارند و ممکن است روزی دچار مرگ شوند. در صحبت کردن با کودک به او بگویید که به هیچ عنوان مقصر مرگ حیوان نیست حتی اگر واقعا نسبت به حیوان خانگی خود بی مسئولیت بوده باشد.
1-دفن پس مرگ حیوان خانگی کودک
برگزاری آیین ها معمولا به سوگواری کمک می کنند. اگر می خواهید کودک شما راحت تر با احساس سوگ مواجه شود و آن را از سر بگذراند بهتر است حیوان مرده را دفن کنید. حیوان را درون یک پارچه بپیچید و درون خاک بگذارید. روی مزار حیوان یک دسته گل یا یادبود کوچک قرار دهید. زمانی که کودک می خواهد با حیوان مرده خود صحبت کند او را بالای مزار حیوان ببرید. اگر کودک شما زیر 7 سال سن دارد و یا روحیه بسیار آسیب پذیری دارد این روش مناسب نخواهد بود. پس از دفن کردن حیوان خانگی یادگاری های او مانند غذای باقی مانده یا لباس و قلاده را به حیوانات بی سرپرست ببخشید.
2-مرگ حیوان خانگی کودک | جایگزین کردن
پس از مرگ حیوان خانگی نباید بلافاصله اقدام به جایگزین کردن کنید. باید مدتی صبر کنید تا فرزند شما فرایند سوگواری را از سر بگذراند سپس از او بپرسید که آیا می خواهد یک حیوان جدید داشته باشد یا خیر؟ اگر کودک بلافاصله پس از مرگ حیوان قبلی صاحب حیوان جدید شود احساس خوبی نسبت به او نخواهد داشت. حتی ممکن است دچار ترس یا خشم نسبت به حیوان خانگی جدید شود.
