کمال گرایی در کودکان را چطور باید کنترل نمود؟

مسلما تمامی والدین چیزی جز پیشرفت و سعادت کودک خود را نمی خواهند. کودکان نیز ممکن است مانند بزرگسالان دچار کمال گرایی شوند. سوال مهم این است که علت کمال گرایی در کودکان چیست و چگونه می توان آن را درمان کرد؟ کمال گرایی در کودکان جلوی رشد و پیشرفت آن ها را می گیرد پس لازم است که اصلاح شود. در ادامه قصد داریم تا به طور مفصل به تعریف، علل و راه های مقابله با کمال گرایی در کودکان بپردازیم پس با ما همراه باشید. به طور کلی می توان گفت که کمال گرایی به معنای دستیابی به بهترین نتیجه بدون در نظر گرفتن فرصت آزمون و خطا است. تمامی ما می دانیم که هر کاری با آزمون و خطا همراه است و هیچ چیزی بی عیب نیست اما در افراد کمال گرا این موضوع تعریف نشده است و به همین دلیل فرصت پیشرفت را از دست می دهند.

تعریف کمال گرایی در کودکان

همان گونه که ذکر شد، کمال گرایی در کودکان هیچ جایی برای پیشرفت و تلاش مجدد به جا نمی گذارد. مسلما انسان بدون آزمون و خطا نمی تواند در تمامی عرصه ها نتیجه مطلوب کسب کند و بدون شک نیاز به تجربه دارد. در کودکان کمال گرا پیشرفت و آزمون و خطا جای خود را به انتقاد و نارضایتی داده است. کودکان کمال گرا هیچ گاه از نتیجه کار خود راضی نبوده و مدام در حال سرزنش خود می باشند. انسان با تلاش و کوشش می تواند به نتیجه دلخواه خود دست پیدا کند، این در حالی است که در افراد کمال گرا رسیدن به نتیجه ای که مدنظر آن ها است ممکن نیست زیرا رسیدن به حد کمال بی نهایت برای هیچ انسانی تعریف نشده است.

مزایا و معایب کمال گرایی در کودکان

کمال گرایی در کودکان دارای یکسری مزایا و معایب می باشد اما به نظر می رسد که معایب آن بیشتر از مزایای آن است. کمال گرایی به نوبه خود می تواند انگیزه فرد را برای دستیابی به موفقیت و ترقی پله های پیشرفت افزایش دهد، اما تصور کنید در صورتی که فرد به نتیجه دلخواه خود دست پیدا نکند چه مشکلی پیش خواهد آمد؟

کودکان به طور معمول توسط والدین خود تشویق می شوند و اراده کاملی از خود ندارند، پس والدین تا حدودی می توانند در بروز کمال گرایی در آن ها نقش موثری داشته باشند. هنگامی که بزرگسالان و خصوصا والدین کودک را تحت فشار روانی برای رسیدن به موفقیت قرار دهند، وی ناخودآگاه صفات و ویژگی های اخلاقی کمال گرایان را پیدا می کند. همچنین والدین کودک نیز ممکن است خود دچار کمال گرایی باشند و کودک به نوعی از آن ها تقلید کند. در صورتی که کودکان در سنین پایین از این لحاظ تربیت نشوند در بزرگسالی نیز همین روند را در پیش خواهند گرفت.

دقت کنید که فشار برای رسیدن به موفقیت در حد عادی و نرمال خود پذیرفته شده است، به بیان دیگر این فشار یک محرکه و عامل مهمی برای رسیدن به نتیجه مطلوب است، اما کمال گرایی یک محرکه مخرب است که تمامی انگیزه فرد را تخریب می کند.

علت کمال گرایی در کودکان

به نظر شما کمال گرایی در کودکان چه دلایلی ممکن است داشته باشد؟ همان گونه که ذکر شد، یکی از دلایل کمال گرایی شیوه تربیت کودکان توسط والدین است. والدین کمال گرا مسلما دوست دارند که کودکشان نیز مانند خود کمال گرا باشد و از این رو مدام او را برای رسیدن به اهداف متعالی و حتی غیر قابل دستیابی تشویق می کنند. البته سایر اطرافیان کودک مانند دوستان و آشنایان نیز تا حدودی در بروز این کمال گرایی در او موثر می باشند. برخی دیگر از دلایل آن به شرح زیر است:

اختلالات روانی

در برخی افراد کمال گرایی همراه سایر اختلالات روان بروز پیدا می کند که از جمله آن ها می توان به وسواس فکری و عملی اشاره کرد. همچنین دانشمندان متوجه شده اند که ترشح برخی هورمون های مغزی(کم و زیاد شدن آن ها) نیز می تواند در بروز کمال گرایی موثر واقع شود..

عزت نفس پایین

کودکانی که دچار کمال گرایی هستند عموما اعتماد به نفس و عزت نفس پایینی دارند، همین موضوع موجب می شود تا آن ها ارزش وجودی خود را پایین تر از دیگران بدانند تصور کنند که برای مورد قبول واقع شدن حتما باید به بالاترین درجه موفقیت دست پیدا کنند.

آموزش نامناسب

مدرسه به عنوان خانه دوم کودکان نقش مهمی در تربیت آن ها به عهده دارد. سیاست ها و آموزش های نامناسبی که در برخی مدارس وجود دارد موجب می شود تا کودک مدام خود را سرزنش کند و دیگران را با خود مقایسه کند. در واقع این آموزش ها تنها تاثیر منفی بر روی اعتماد به نفس کودک دارد و به جای ترویج رقابت سالم منجر به رقابت ناسالم می گردد.

درمان و کنترل کمال گرایی کودکان

کمال گرایی در کودکان لازم است که به طور مداوم کنترل شود و راه های درمانی و مقابله با آن نیز به طور کامل اجرا شود. برخی از راه های کنترل و پیشگیری از کمال گرایی در کودکان به شرح زیر است:

• کودک خود را بابت انجام کار های مفید او تشویق کنید و به او بیاموزید که نباید برای شروع هر مسیری کامل و بی عیب و نقص باشد، در واقع لازم است بداند که هر مسیری نیاز به کسب تجربه دارد و در صورتی که نتیجه دلخواه خود را به دست نیاورد جای هیچ گونه نگرانی و استرس نیست زیرا آدمی تا وقتی که زنده است فرصت تلاش دارد.
• مثال هایی از افراد موفق را برای آن ها بگویید که برای رسیدن به موفقیت در مسیر خود بار ها دچار شکست شده اما ناامید نشده اند. با این کار آن ها این افراد موفق را الگوی خود قرار می دهند و دیگر از یادگیری و کسب تجربه و شکست نخواهند ترسید.
• آن ها را در صورت لازم تشویق کنید و از تجربیات خود درباره ی شکست هایتان برای آن ها بگویید تا متوجه شوند که هر آدمی برای یکبار هم که شده در مسیر خود شکست را تجربه کرده است. همچنین به آن ها روش های درست ارزیابی دیگران را بیاموزید و به آن ها یاد بدهید که دیگران را بابت کسب موفقیت تشویق کنند.
• توصیه می شود که روش صحیحی برنامه ریزی را به کودکان یاد دهید، اهمیت داشتن برنامه را برای آن ها یاد آور شوید تا بدانند هیچ موفقیتی بدون برنامه ریزی و تلاش حاصل نمی شود. هر مسیری اصول و روش های خاص خود را دارد که کودک با بهره مندی از برنامه ریزی و توان مندی های خود قطعا به آن ها دست پیدا خواهد کرد.
• به کودکان خود بیاموزید که به جای تمرکز بر روی نتیجه نهایی کار بر روی تلاش و کیفیت کار خود تمرکز کنند. مسلما بیشتر پشیمانی های بعد از شکست به علت سستی و کم کاری است، اما در صورتی که فرد نهایت تلاش خود را کرده باشد دیگر پشیمانی و اندوه جایی ندارد.
• به کودکان خود یاد دهید که از دیگران انتقاد بی جا نداشته باشند و به هیچ وجه فردی را مورد تمسخر و سرزنش قرار ندهند.

به یاد داشته باشید که عدم درمان کمال گرایی در کودکان منجر به ایجاد مشکلات بسیاری خواهد شد، برخی از این مشکلات شامل اختلالات روحی و روانی و وسواس فکری و عملی در کودک می گردد پس پیشگیری از پیشرفت یا حتی بروز آن بهترین راه حل به شمار می رود.

همچنین لازم است بدانید که افراد کمال گرا علاوه بر خود به دیگران نیز آسیب می رسانند اما چگونه؟ از آنجایی که این دسته از افراد کار هیچکس را قبول ندارند به طور مداوم از اطرافیان خود ایراد می گیرند و اعتماد به نفس آن ها را سرکوب می کنند. این دسته از افراد معمولا ضعف دیگران را به آن ها یادآورد می شوند که همین تاثیر مخربی بر روحیه و اعتماد به نفس آن ها خواهد داشت.

مشاوره کمال گرایی در کودکان

بدون شک مشاوره های تخصصی روانشناسی در زمینه کودکان کمک شایانی به رشد و پیشرفت آن ها و همچنین آگاه سازی والدین می نماید. از این رو مشاوره کمال گرایی در کودکان می تواند از بروز پیامد های منفی ناشی از کمال گرایی جلوگیری به عمل آورد. روانشناسان مجرب با استفاده از جلسات مشاوره می توانند ویژگی های شخصیتی و اخلاقی کودک را شناسایی کرده و از این رو راه رسیدن به موفقیت را برای آن ها هموار تر سازند. تعداد این جلسات مشاوره به نظر کارشناس بستگی دارد. اگر در انتخاب مرکز مشاوره روانشناسی دچار تردید هستید، کلینیک روان پدرام راد با دارا بودن کارشناسان روانشناسی مجرب می تواند به شما و کودک عزیزتان راهکار های لازم را ارائه دهد.

سخن پایانی

تا به اینجای کار متوجه شدیم که کمال گرایی در کودمان معایب زیادی نسبت به مزایای آن دارد. هیچ فردی با داشتن کمال گرایی به موفقیت نرسیده است زیرا شکست آغاز هر پیروزی است و فردی که کمال گرا است به هیچ وجه شکست و کسب تجربه را قبول ندارد، در حالیکه همین شکست ها منجر به سعادت و خوشبختی فرد می گردد.