هوش هیجانی و انواع آن

تعریف هوش هیجانی از نگاه دانیل گلمن به این شرح است: مجموعه توانایی های که به ما کمک می کنند، هیجانات را در خود و دیگران تشخیص داده و تنظیم کنیم. بنابر تعریفی که از هوش هیجانی به عمل آمد، به گونه ای از هوش گفته می شود، که هیجانات را پردازش کرده و از آن ها بهره می گیرد. هوش هیجانی پایین علائمی دارد، که اگر نسبت به آن ها آگاهی داشته باشید، راحت تر می توانید آن را تقویت کنید و شاهد نتایج هوش هیجانی بالا و پیشرفت خود در روابط اجتماعی باشید.  

نشانه های هوش هیجانی بالا

همانطور که گفته شد هوش هیجانی در تعاملات بین افراد نقش به سزایی دارد. افرادی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردارند به موفقیت های بیشتری دست می یابند. هوش هیجانی بالا مولفه هایی دارد که برای درک بهتر توضیحی در خصوص آنها ارائه می گردد.

خودآگاهی

به این معنا که نقاط ضعف و قوت خود، انگیزه ها و ارزش های خود را و تاثیری که روی دیگران دارید بشناسید. درواقع خوداگاهی به توانایی تشخیص احساسات، همانطور که اتفاق می افتد، اشاره دارد. لذا اگر بتوانید احساسات خود را ارزیابی کنید قادر هستید آن را مدیریت کنید. فاکتورهای اصلی خوداگاهی عبارتند از:

•  آگاهی عاطفی: اطلاع از توانایی که شما در شناخت احساسات خود و تاثیری که می گذارید.
• اعتماد به نفس: اعتماد و اطمینانی که شما نسبت به ارزش و توانایی های شخصی خود دارید.

خودتنظیمی

یعنی این که بتوانیم تکانه ها و احساس های لحظه ای و خلق خود را در موقعیت های مزاحم، کنترل و در جهت درست تنظیم کنیم. به عبارت روشن تر، تصور کنید شما در حال تجربه احساسی مثل خشم هستید، در این زمان کنترل کمی روی احساس خود دارید. اما می توانید با استفاده از چندین تکنیک جلوی دوام یک احساس، مثلا عصبانیت را بگیرید و آن را مدیریت کنید. مانند استفاده از دعا، مراقبه و..
خودتنظیمی شامل مولفه های زیر می شود

• خود کنترلی: به معنای کنترل و مدیریت احساساتی که ایجاد اختلال می کنند.
• امانت داری: به معنای حفظ معیارهای راستگویی و صداقت
• مسئولیت پذیری: یعنی این که مسئولیت کار خود را به عهده بگیرید.
• انعطاف پذیری: قابلیت تطبیق  خود با وضعیت موجود و تغییر آن با انعطاف
• خلاقیت: قدرت نوآوری و خلق ایده های جدید

خودانگیزشی

یعنی این که موفقیت به ما انگیزه ادامه مسیر را بدهد و شکست نتواند به سادگی ما را از حرکت بازدارد و انگیزه ما را از بین ببرد. در ایجاد انگیزه، به یک هدف مشخص و نگرش مثبت نیاز است. حتی ممکن است نسبت به یک هدف، شما لزوما استعداد مثبت نداشته باشید اما تلاش و استمرار می تواند، به مثبت اندیشی کمک کند. اجزای تشکیل دهید انگیزه موراد زیر است

• عامل محرک: حاصل تلاش پیگیر شما برای رسیدن به یک هدف است.
• تعهد: پایبندی و همسویی با اهداف گروهی است.
• ابتکار عمل: آمادگی برای اقدام و عمل به فرصت های پیش رو
• مثبت اندیشی: غلبه بر موانع با طرز فکر خوشبینانه و پیگیری اهداف

همدلی

درک وضعیت احساسی دیگران و نگاه به اطراف از زاویه دید دیگران را همدلی گویند. توانایی درک مردم و تشخیص احساسات آن ها برای موفقیت در زندگی مهم است. به هر میزان در تشخیص احساسات پشت پیام های ارسالی دیگران، مهارت داشته باشید، همانقدر در کنترل پیامی که بازخورد می دهید، موفق خواهید بود. نشانه های مهارت همدلی عبارتند از

• خدمت رسانی: انجام خدمات در جهت مثبت، پیش بینی نیاز مشتری و تامین آن
• درک نیاز دیگران:درک چیزی که دیگران برای ارتقا نیاز دارند و افزایش توانایی خود در این زمینه
• فرصت افزایی و موقعیت شناسی: افزایش فرصت های متنوع به وسیله افراد مختلف
• درک انگیزه پنهان مخاطب: تشخیص انگیزه های پنهایی نیازهای دیگران

مهارت اجتماعی

برقراری ارتباط صمیمی با دیگران جهت همراه کردن آن ها در مسیر مورد نظر خود. در واقع مهارت اجتماعی توسعه مهارت های ارتباطی بین فردی است، تا در دنیای امروز بتوان به درک خوب، تعامل و مذاکره مطلوب رسید. از جمله این مهارت ها

• قدرت نفوذ: استفاده از تاکتیک های موثر در اقناع دیگران
• در سطح ارتباطات: قدرت ارسال پیام های واضح برای نیل به هدف
• رهبری: راهنمایی هوشمندانه اعضای گروه و الهام بخشیدن به آن ها
• قدرت مدیریت بحران: قابلیت مدیریت تعارض ها و و حل اختلاف های موجود

 نشانه های هوش هیجانی پایین

برخورداری از هوش هیجانی پایین به ضعف در برقراری روابط و تعاملات اجتماعی و عدم موفقیت در زندگی منجر می شود. بعضی نشانه های هوش هیجانی پایین عبارتند از:

1- نشانه های هوش هیجانی پایین | عدم درک احساسات خود

داشتن هوش هیجانی بالا به این معنا است، که شما قادر باشید هیجان و احساس خود را در موقعیت های مختلف بشناسید، درک کنید و درباره آن صحبت کنید و درنتیجه قدرت مدیریت آن ها را نیز خواهید داشت. بنابراین اگر در درک احساسات خود و بیان و ابراز آن خود ناتوان هستید، از هوش هیجانی پایینی برخوردارید و طبیعی است که در مهارت کنترل احساسات خود نیز ناتوان باشید.

2- عدم درک احساسات دیگران

متاسفانه کسی که هوش هیجانی پایینی دارد، در تعاملات اجتماعی ضعیف است.  و نسبت به احساسات دیگران بی تفاوت رفتار می کند. نمی تواند بفهمد همسر، مادر، یا نزدیکانش از دست او عصبانی هستند. درواقع چنین شخصی ارتباط احساسی عمیقی با اطرافیان ندارد و حتی از اعتراض دیگران بخاطر رفتارهای بی تفاوت خود ناراحت می شود. این فرد ممکن است حتی نسبت به موقعیت های حساس درک درستی نداشته باشد و بدون توجه به آن موقعیت، حرفی بزند که باعث رنجش کسی شود.
از خصوصیات بارز شخصی با هوش هیجانی پایین، تحمل ناپذیری انتقاد و عدم قبول نظرات دیگران است. این اشخاص دو تا پنبه در گوش خود فرو کرده اند، تا نظرات مخالف را نادیده بگیرند و به هیچ وجه نسبت به نقطه نظرات دیگران انعطاف ندارند.

3- متهم کردن دیگران به داشتن حساسیت بالا

کسی که از نظر حسی و هیجانی در سطح پایینی قرار دارد، درک نمی کند، که رفتارش باعث برانگیختگی احساسی دیگران می شود. بنابراین فکر می کند، مخاطب زیادی حساس است و بازخورد احساسی اطرافیان را نشانه بی جنبگی و حساسیت بالای آن ها می داند. نه نتیجه عملکرد خود. در واقع چنین شخصی نسبت به پیام احساسی که انتقال می دهد، آگاهی ندارد. همینطور سیگنال احساسی طرف مقابل را نیز نمی فهمد. 

4-  مقصر دانستن دیگران

از عادات این افراد، حفظ حالت تدافعی در مواجهه با موارد خطا و اشتباه است. امکان ندارد قانع شوند، که مشکل از سمت آن هاست. به جای قبول اشتباه و پذیرش مسئولیت خطای خود در یک موضوع حتما اشتباه را گردن دیگران می اندازند تا خود را مبرا از اشتباه نشان دهند. تا جایی که ممکن است از خودشان دفاع می کنند. شاید به نظرشان قبول این موضوع که ممکن است اشتباه کنند، باعث شود احساس تهی بودن بکنند و فکر کنند این که مرتکب خطایی شوند یعنی قبول این که ضعیف هستند. اما از این موضوع غافل هستند، که نوع برخوردشان نشانه داشتن هوش هیجانی پایین  و یکی از ویژگی های شخصیتی افراد نا موفق است.

5-  انفجارهای احساسی

شخصی که دربرقراری ارتباط با احساسات خود ضعیف عمل می کند، احساس خود را نمی شناسد، غم و شادی خود را بروز نمی دهد، ابراز درست و به موقع احساسی ندارد، مستعد انفجار احساسات است. زیرا توانایی تنظیم احساسات خود را ندارد. تنش های روحی انباشته شده باعث می شود در یک لحظه طغیان کند و به صورت غیرمنتظره احساسات خود را بروز دهد.
از کسی که هوش هیجانی پایینی دارد، نمی توان توقع داشت که تحمل شرایط احساسی سخت و پیچیده را داشته باشد. این اشخاص در موقعیت های احساسی شدید قدرت کنترل شرایط ندارند و سعی می کنند، از محیط و فضای احساسی قوی فرار کنند.

6-  عدم همدلی

لازمه ی همدلی با دیگران، توانایی درک احساسات دیگران است، که در افراد با هوش هیجانی پایین وجود ندارد. آن ها نمی توانند با دیگران همدلی داشته باشند و ممکن است بجای همدلی و درک موقعیت دیگران، آن ها را قضاوت کنند و موجبات ناراحتی شان را فراهم کنند. 

7- نداشتن دوستان زیاد

کسانی که کمتر دیگران را درک می کنند، احساسات دیگران را نمی فهمند، قادر به جذب و نگهداری دوستان زیادی نیستند. زیرا دوستی نزدیک، نیاز به داد و ستد احساسی و عاطفی دارد. تقسیم احساسات، همدلی، حمایت عاطفی ویژگی هایی است، که در افراد با هوش هیجانی پایین دیده نمی شود. لذا آن ها نمی توانند دوستان زیادی داشته باشند.

8- تمایل به مرکز توجه بودن

وقتی با یک نفر صحبت می کنید، که هوش هیجانی پایینی دارد، متوجه می شوید در گفتگو تلاش می کند، مرکز توجه و تمرکز باشد. حتی زمانی که وانمود می کند، به دقت به شما گوش می دهد، راهی را پیدا می کند تا بحث را دست بگیرد و موضوع را به سمت خود بچرخاند. از هر چیزی سخن بگویید، او ثابت می کند، که در آن سرآمد بوده و تجربه ای به مراتب مهم تر در آن زمینه داشته.  

تقویت هوش هیجانی پایین

اگر شما نیز در زمره افرادی هستید، که نشانه های هوش هیجانی پایین را در خود مشاهده می کنید، این قسمت مخصوص شماست. راه هکارهایی برای تقویت هوش هیجانی ارائه می شود که ممکن است به شما کمک کند.

1- تأمل به موقع

این ترفند برای بهبود سطح ارتباط و تعامل اجتماعی در موقعیت های مختلف  بسیار مناسب است. در مواقعی که با شخصی دچار تنش می شوید، به جای این که به سرعت اولین واکنشی که به ذهنتان می رسد بروز دهید، یک لحظه تامل کنید و با خود بگویید، بهترین واکنش در این لحظه چیست؟ تامل در این لحظات باعث می شود شما بتوانید از منطق ذهنتان برای مدیریت موقعیت تنش استفاده کنید. 

2- خوش معاشرت بودن

یکی از ویژگی های افراد با هوش هیجانی بالا داشتن روحیه و انگیزه بالا در موقعیت های مختلف است. سعی می کنند نسبت به هر چیزی سریع واکنش نشان ندهند. حتی اگر از موردی ناراحت شوند، رسیدگی به آن را به موقعیت مناسب موکول می کنند. پذیرایی روحی خوبی دارند و سعی می کنند با صورتی خندان برخورد کنند و رعایت آداب معاشرت در زندگی را بر خود واجب می دانند. با این کار به انتقال انرژی مثبت و برقراری ارتباط بهتر کمک می کنند. شما نیز برای بهبود عملکرد خود در روابط اجتماعی می توانید از این الگوی رفتاری استفاده کنید و در مدت کوتاهی به افزایش هوش هیجانی خود کمک کنید و در میان اطرافیان از محبوبیت خوبی برخوردار شوید.

3- شنونده فعال بودن

از نشانه های همدلی کردن با دیگران این است، که شنونده ی فعال صحبت های اطرافیان باشید. انسان ها برای این که احساس کنند از سوی دیگران درک شده اند، نیاز به گوشی دارند که بدون قضاوت، به حرف هایشان گوش دهد. اگر دنبال افزایش مهارت هایی برای تقویت هوش هیجانی خود هستید، مهارت گوش دادن فعال و همدلی نسبت به اطرافیان می تواند، راهکار مناسبی برای شما باشد. سعی کنید برای اطرافیان وقت بگذارید و با برقراری ارتباط با دوستان و خانواده و شنیدن درد ودل های آن ها به بهتر شدن حال ایشان و بهبود هوش هیجانی خود کمک کنید.

4- شهامت داشتن در ابراز احساسات

اگر می خواهید هوش هیجانی خود را تقویت کنید، از این که خود را ابراز کنید واهمه نداشته باشید. اشخاصی که هوش هیجانی بالایی دارند، می دانند که بیان احساسات و درک حس های متفاوت جزیی از زندگی است و نیازی نیست بخاطر ابراز آن نگران باشند. آنها معمولا بدون ترس از قضاوت دیگران، درباره هیجان ها و احساس خود صحبت می کنند و همدلی دریافت می کنند. شما نیز می توانید از این شیوه استفاده کنید و ترس های خود را کنار بگذارید. به دیگران احساس نزدیکی کنید و خود واقعیتان را نشان دهید.

5- انعطاف پذیری

نسبت به نقطه نظرات دیگران انعطاف پذیر باشید. هیچ اشکالی ندارد اگر کاری را اشتباه انجام می دهید یا تصمیم نادرستی می گیرید. نسبت به اشتباهات خود متعصب رفتار نکنید. پذیرای نظر  و انتقاد دیگران درباره خودتان باشید. گاهی نظرات دیگران در پیشرفت شما بسیار موثر خواهد بود. به شرطی که اجازه بدهید، اطرافیان با شما صحبت کنند و نظر خود را بیان کنند بدون این که نگران عکس العمل شما باشند. انعطاف پذیری نسبت به مسائل و قبول بینش دیگران می تواند به افزایش ظرفیت شما و تقویت هوش هیجانی کمک کند.

6- مسئولیت پذیری

اگر کاری انجام می دهید، که اشتباه است به جای این که شرایط یا دیگران را مقصر آن بدانید، مسئولیت کار خود را به عهده بگیرید، تا نزد دیگران قابل اعتمادتر به نظر برسید. پذیرش مسئولیت اعمال خود از نشانه های رشد شخصیتی و هوش هیجانی بالا است. 

7- دقت به دلایل تکرار یک الگو در زندگی

به زندگی خود نگاه دقیقی بیاندازید، تا متوجه شوید چرا یک مورد در زندگی شما دائما در حال تکرار است. اصولا وقتی یک تجربه ناخوشایند مدام در حال تکرار است، یعنی می خواهد به شما بفهماند از آن درس بگیرید و قصد دارد به شما چیزی بیاموزد. بنابراین با دقت در رفتار و تعاملات خود با دیگران و موارد تنش زا و موقعیت های مختلفی که تجربه می کنید، سعی کنید بفهمید مشکل دقیقا کجاست و برای آن راه حل پیدا کنید.  

نشانه های هوش هیجانی پایین | سخن اخر

هوش هیجانی بالا نتیجه اهمیت دادن به احساسات خود و درک آن هاست. بهترین حالت سطح ارتباطی، ارتباطی است که انسان با درون خود دارد. اگر بتوانید خود را و روحیات و احساساتتان را بشناسید، راه ابراز آن را نیز پیدا می کنید. کسانی که حس خود را درک می کنند، بهتر می توانند آن را مدیریت کنند. پیشنهاد ما این است، که برای افزایش هوش هیجانی خود، خوداگاه رفتار کنید و به احساسات خود در وضعیت های مختلف دقت کنید، تا خودتان را بهتر درک کنید. اولین قدم برای تعامل مثبت، درک خویشتن است.