مطالعه این مطلب کمتر از ۱۰ دقیقه زمان نیاز دارد و می تواند در سرنوشت خانواده موثر باشد. پیشنهاد می کنم همراه با همسرتان این مطلب را بخوانید و از راهکارهایش برلی تربیت فرزند مقتدر بهره ببرید. امیدوارم مفید واقع شود.
ارادتمند - سعید پدرام راد
"تربیت کودک مقتدر | چگونه یک فرزند مقتدر پرورش دهیم؟"
به نام خدا
سلام؛
راه های تربیت کودک مقتدر کدامند؟ آن چه که بیش از هرچیز میزان سلامت روان افراد را در بزرگسالی تعیین می کند و پیروزی و موّفقیّت آن ها را در جنبه های مختلف زندگی رقم می زند سبک تربیتی والدین آن ها و نوع برخوردی است که توسط والدین در کودکی با آن ها شده است. والدین مقتدر کودکان شادتر و سالم تر را پرورش می دهند زیرا سبک فرزند پروری والدین آن ها به گونه ای است که آنان را برای مقابله با هر چالش در زندگی و حلّ مسائل روزمره آماده می کند. سبک فرزند پروری به ترکیبی از استراتژی هایی گفته می شود که والدین برای تربیت فرزندان خود استفاده می کنند.
انواع سبک های فرزند پروری :
سبک فرزند پروری به مجموعه ی استراتژی ها و رفتارهایی گفته می شود که پدر و مادر برای تربیت فرزند خود انتخاب کرده اند. معمولاً سبک فرزند پروری والدین از یک الگوی مشخص و ثابت پیروی می کند که پدر و مادر طبق سطح آگاهی خود آن را انتخاب و اجرا می کنند. انواع سبک های فرزند پروری بر اساس طرز فکر و نوع رفتاری که والدین برای تربیت فرزند خود در پیش گرفته اند، دسته بندی می شوند. از لحاظ روانشناسی سبک های فرزندپروری را می توان به چهار دسته ی اصلی تقسیم کرد :
سبک مستبدانه : کنترلگری زیاد و صمیمیت کم
سبک سهل گیرانه: کنترلگری کم و صمیمیت زیاد
سبک طردکننده: کنترلگری کم و صمیمیت کم
سبک مقتدرانه: کنترلگری زیاد و صمیمیت زیاد
ویژگی های متفاوت سبک های فرزند پروری :
هر کدام از سبک های فرزند پروری ویژگی های متفاوتی دارند و متناسب با طرز فکر و شیوه ی تربیتی که والدین برای برخورد با کودک خود در پیش گرفته اند تعیین می شوند. بسیاری از اوقات شیوه ی تربیتی والدین و سبک فرزند پروری آنان برگرفته شده از سبک تربیتی والدین آن هاست. پدر و مادر به طور ناخوداگاه نوع رفتاری که در کودکی توسط والدین شان با آنان می شده است را به رابطه با فرزند خود تعمیم داده و به نوعی از دوران کودکی خود الگو برداری می کنند. آنان سبک تربیتی آگاهانه و متعلق به خودشان را نداشته و از رفتار پدر و مادر یا اطرافیان خود پیروی می کنند.
برخی پدر و مادرها نیز از آن جایی که کودکی سخت یا والدین سخت گیر و مستبدی داشته اند به طور آگاهانه تصمیم می گیرند خودشان برای فرزندانشان والد سهل گیر و پر محبّتی باشند و در دادن آزادی، استقلال، محبّت یا امکانات زندگی برای فرزند خود افراط می کنند. تنها عدّه ی کمی از پدر و مادرها هستند که با مطالعه و افزایش آگاهی سعی دارند بهترین روش تربیت فرزندان موّفق را بیاموزند و بدون تاثیر گرفتن از عقاید دیگران یا سبک تربیتی والدینشان، بهترین نوع رفتار و سبک تربیتی را برای فرزندپروری داشته باشند.
بهترین سبک فرزندپروری کدام است؟ :
می توان گفت به اندازه ی تعداد پدر و مادرها روش های تربیتی مختلف در جهان وجود دارد امّا همگی این روش ها کارآمد و مطلوب نیستند. والدینی که بدون هیچ مطالعه و کسب اگاهی و شناخت نسبت به عواطف فرزند خود از سبک تربیتی پدر و مادر خود یا اطرافیان الگو برداری می کنند یا حتّی می کوشند کاملاً برعکس آنان عمل کنند در اکثر موارد در سبک تربیت فرزند خود دچار خطا و اشتباه می شوند.
در واقع هر کدام به نوعی متاثر از رفتار دیگران بوده اند و ناآگاهانه سبک تربیتی آنان را در پرورش فرزندان خود دخالت داده اند. در حالی که مشخصات روانی و عملکرد هر کودک با کودکان دیگر متفاوت است و اگر یک سبک تربیتی خاص روی کودکی به خصوص جواب داده است این بدین معنا نیست که برای فرزند شما نیز مناسب است.
بهترین سبک فرزند پروری، سبک فرزند پروری مقتدرانه است. خبر خوب این است که هر پدر و مادری با افزایش سطح آگاهی و شناخت از روحیات و عواطف کودک و بالا بردن میزان تلاش خود در مسیری مناسب می توانند تبدیل به پدر و مادری مقتدر شوند. والدین مقتدر فرزندان مقتدری پرورش می دهند که قادر است در شرایط مختلف و به هنگام مقابله با چالش های گوناگون زندگی مسائل خود را حل کرده و در غیاب پدر و مادر نیز به خود متّکی باشد.
کودکانی که توسط والدین مقتدر رشد و پرورش می یابند سطح بالایی از سلامت روان را دارا هستند و افراد قدرتمندی می شوند که علاوه بر کسب نهایت رضایت از زندگی و موّفقیّت خود به اطرافیان خود نیز سود می رسانند.
سبک فرزند پروری مقتدرانه :
سبک فرزند پروری مقتدرانه دارای برخی مشخصه های مهم در نحوه ی ارتباط اعضای خانواده با یکدیگر است. ویژگی های اصلی خانواده ی مقتدر به هنگام تعامل افراد با یکدیگر هنگام تصمیمی گیری ها خود را نشان می دهد و هر کدام از این ویژگی ها حاکی از استحکام بالای چنین خانواده ای به هنگام رویارویی با شرایط تنش زا است. در واقع مسائلی که برای سایر خانواده ها ایجاد تنش و درگیری و مشاجره های غیر قابل حل می کند برای خانواده های مقتدر به آسانی از طریق گفتگو قابل حل است.
۱. حفظ استقلال در عین کنترل :
این نوع سبک فرزند پروری با مهربانی و صمیمیت در عین مدیریت و کنترل همراه است. منظور از خانواده سالم با سبک فرزند پروری مقتدرانه، خانواده ای است که اساس تمام تصمیم گیری ها بر پایه ی مشورت و همدلی و هم فکری اعضا است. والدین به استقلال فکری و علایق و خواسته های شخصی فرزندان خود احترام می گذارند و آنان را تشویق به استقلال فردی و به خود متکی بودن نیز می کنند.
آزادی یا محدودیت مطلق در خانواده های مقتدر وجود ندارد بلکه معیار روابط، آزادی نسبی و متعادل همراه با رعایت نظم و قوانین از پیش تعیین شده است. والدین در عین این که فرزند خود را برای اخذ تصمیمات و اداره ی امور زندگی آزاد می گذارند امّا روی عملکرد آنان نظارت مستقیم و محدودیت و کنترل نسبی نیز اعمال می کنند. این نظارت و کنترل به معنای انجام رفتارهای مستبدانه و ایجاد محدودیت های مختلف برای فرزند نیست بلکه هر کنترلی بر پایه ی مشورت و هم فکری استوار است.
۲. تربیت کودک مقتدر | ارتباط کلامی و مشورت :
برای پیشگیری از گرفتن تصمیم های نادرست و انجام اعمال اشتباه از سوی فرزندان، والدین می کوشند که فرزندان را متوجّه آثار اعمال و تصمیمات خود سازند و به جای این که با اعمال محدودیت های اجباری رفتار آنان را کنترل کنند به آن ها کمک می کنند تا خودشان اعمال خویش را اداره کنند. بنابراین برای اجرای به عنوان مثال اگر فرزند تصمیمی بگیرد که والدین موافق آن نباشند جوانب مختلف موضوع را با حفظ احترام و صمیمیت برای فرزند خود به صورت منطقی و عقلانی شرح می دهند و علّت مخالفت خود هم چنین راهکارهای پیشنهادی خود را به فرزند ارائه می دهند.
از ان جایی که در این خانواده ها ارتباط کلامی وسیعی در تعامل فرزند و والدین وجود دارد هم خوانی زیادی بین انتظارات والدین و توانایی های فرزندان ایجاد می شود و میزان اختلاف نظرها نیز به حدّاقل می رسد.
۳. سطح بالای امنیت روانی :
در خانواده های سالم و مقتدر امنیت روانی و عاطفی بالایی برقرار است و همین امر موجب افزایش سطح سلامت روان می شود. در چنین شرایطی فرصت کافی برای اظهار نظر و بیان نقطه نظرات مخالف به فرزندان داده می شود تا مسائل و خواسته های خود را بدون ترس از این که مورد قضاوت، سرزنش، تمسخر و انتقاد قرار گیرند با والدین شان مطرح کنند. در چنین فضایی، فرزندان می توانند آزادانه عقیده ی خود را بیان کنند، توانایی ها و مهارت های بالقوّه خویش را بروز دهند و در نتیجه از امنیت روانی کافی برخوردار شوند.
۴. حمایت و همیاری :
روابط افراد خانواده ی مقتدر با یکدیگر از صمیمیت و صداقت و همدلی بالایی برخوردار است. پدر و مادر مانند مدیر یا رهبر گروه هستند و آن چه به فرزندان خود توصیه می کنند خودشان نیز به رعایت آن متعهد می شوند. اساس روابط آنان بر پایه ی همدلی و همیاری است. این موضوع به هنگام ارتکاب خطا توسط یکی از فرزندان و وارد کردن آسیب به سایر افراد نیز صدق می کند.
اگر یکی از اعضای خانواده در اجرای برنامه های خود با مشکل مواجه شود یا مرتکب اشتباهی شود سایر افراد خانواده به جای سرزنش و انتقاد کنار او قرار می گیرند و او را حمایت و هدایت می کنند تا بر احساس گناه و ترس خود غلبه کند، خطای خود را جبران کرده و از اشتباه خود درس بگیرد.
پیامدهای مثبت شیوه تربیت مقتدرانه :
سبک فرزند پروری مقتدرانه پیامدهای مثبت فراوانی روی شخصیت و سلامت روان کودکان دارد. در زیر به برخی از پیامدهای مثبت آن اشاره می کنیم :
۱. تربیت کودک مقتدر | تقویت اعتماد به نفس :
از آن جایی که در خانواده ی مقتدر به شخصیت و احساسات کودکان اهمیت زیادی داده می شود و والدین توانمندی های کودک خود را تحسین و تشویق کرده و همواره با رفتار و گفتار خود به او این اطمینان را می دهند که به توانایی های او ایمان دارند اعتماد به نفس چنین کودکانی در حدّ بسیار بالایی قرار دارد. سبک فرزند پروری مقتدرانه اعتماد به نفس کودکان را افزایش می دهد و اعتماد به نفس بالا زمینه ساز موّفقیّت های آنان در ابعاد مختلف زندگی آینده خواهد بود.
۲. استقلال فکری و عاطفی :
سبک فرزند پروری مقتدرانه نقطه نظرات، دیدگاه های متفاوت و علایق و خواسته های افراد را ارزش می نهد و آنان را به داشتن آزادی بیان و استقلال فکری و عاطفی تشویق می کند. زمانی که بزرگترها به کودک اجازه دهند با مشورت و همدلی با والدین خود جوانب مختلف هر موضوعی را بررسی کرده و سپس با در نظر داشتن نقطه نظرات خود و استفاده از تجارب دیگران برای زندگی خود تصمیم گرفته و برنامه ریزی کند استقلال فکری و عاطفی در چنین کودکی به شدّت تقویت می شود و او قادر خواهد بود در غیاب والدین نیز به خود متّکی بوده و زندگی خود را به خوبی اداره نماید.
۳. تربیت کودک مقتدر | رضایت از زندگی :
پیامدهای مثبت شیوه ی تربیتی مقتدرانه به قدری زیاد است که باعث می شود فرزندان چنین خانواده هایی به دلیل برخورداری از پیامدها و امتیازات سبک تربیتی مقتدرانه رضایت بالایی از زندگی خود داشته باشند که این موضوع در خانواده هایی با سایر سبک های تربیتی به ندرت دیده می شود.
فرزندان خانواده های مقتدر در مقایسه با افرادی که در خانواده های مستبدانه یا طرد کننده بزرگ شده اند از سلامت روان بالاتری برخوردار بوده و شاخصه های مورد نیاز برای دستیابی به موّفقیّت و کسب رضایت از زندگی را بیشتر دارا هستند. همین عامل سبب می شود در ابعاد مختلف زندگی خود با موّفقیّت بیشتری عمل کنند و میزان رضایت از زندگی در آنها بالا رود.
۴. ارتباطات سالم :
فرزندان خانواده های مقتدر در ارتباط با والدین و سایر اعضای خانواده ی خود ارتباط کلامی و عاطفی سالم را به خوبی فرا می گیرند. به دلیل آن که آنان در فضایی امن از لحاظ روانی و عاطفی رشد می کنند و پدر و مادر شیوه ی برخورد مناسب با چالش های ارتباطی و مدیریت روابط را به آنان به طرز صحیح تری می آموزند، سبک دلبستگی ایمن دارند. چنین افرادی خیلی کمتر از سایرین استعداد حضور در روابط عاطفی ناسالم را دارند.
به عنوان مثال فردی که از دوران کودکی توسط والدین تحسین و تشویق شود از اعتماد به نفس و عزّت نفس بالایی برخوردار است و روابط ناسالمی که افراد صرفاً به دلیل کمبود عزّت نفس و عدم خویشتن دوستی وارد آن می شوند و هر توهین و تحقیری را از سمت طرف مقابل می پذیرند را در زندگی خود راه نخواهد داد.
۵. تربیت کودک مقتدر | پرورش خلّاقیّت و استعداد :
در خانواده های مقتدرانه، خلّاقیّت و استعدادهای کودکان بسیار بیشتر از سایر خانواده ها امکان بروز و پرورش می یابد زیرا والدین مقتدر عادت دارند توانایی ها و استعدادهای فرزند خود را شناسایی کرده و مورد تحسین و حمایت خود قرار دهند. امنیت روانی و عاطفی بالایی که در این خانواد ها برقرار است به کودک اجازه می دهد بدون هیچ ترسی از قضاوت یا سرزنش شدن توسط اطرافیان استعدادهای خود را بروز داده و خلّاقیّت خود را به مرحله ی اجرا درآورد.
زمانی که از توانمندی های کودک استقبال و حمایت شود او شجاعت بیشتری برای به ظهور درآوردن استعدادهای ذاتی خود خواهد داشت.
۶. توانایی رهبری :
فرزندان خانواده های مقتدر حسّ مسئولیت پذیری بالایی دارند، روابط اجتماعی آن ها با هم سالان خود و با معلّم ها خوب است و معمولاً در مدرسه از محبوبیت بیشتری برخوردارند. به دلیل عملکرد مناسب شان در رهبری گروه غالباً به عنوان سرگروه و نماینده ی کلاس انتخاب می شوند و به دلیل انعطاف پذیری و قدرت سازش بالایی که دارند به خوبی قادرند تعادل را میان اعضای گروه برقرار کرده و وظایف خود را نیز به درستی انجام دهند.
۷. توانایی حلّ مشکلات :
فرزندانی که با سبک تربیتی مقتدرانه بزرگ می شوند مهارت های مدیریت چالش ها و شرایط دشوار زندگی را به خوبی می آموزند. آنان از مهارت خودتنظیمی بالایی برخوردارند و به هنگام مواجهه با چالش های زندگی به راحتی می توانند شرایط را مدریت کرده و راه حلّ مشکلات خود را پیدا کنند. داشتن مهارت مدیریت چالش های زندگی و اعتماد به نفس بالا دو ترکیبی هستند که آنان را در بیرون رفتن از شرایط سخت و ناخواسته ی زندگی یاری می رسانند. از این رو فرزندان خانواده های مقتدر توانایی بالایی برای حل مشکلات زندگی خود دارند.
راهکارهایی برای تربیت کودک مقتدر :
راهکارها و توصیه هایی وجود دارد که به شما کمک می کند در تربیت فرزندانتان به شیوه ی مقتدرانه عمل کنید. برخی از این راهکارها به شرح زیر اند :
۱. تربیت کودک مقتدر | گوش دادن به سخنان کودک :
به صحبت های کودکانه ی فرزند خود گوش دهید حتّی اگر برای بار چندم یک موضوع تکراری را بیان می کند به او نشان دهید که برای صحبت های او ارزش قائل هستید و شخصیت او برای شما بسیار مهم و ارزشمند است. برخلاف والدین مستبد، که معتقدند فرزندان باید دیده و شنیده نشوند، والدین مقتدر از صحبت کردن با فرزندانشان استقبال می کنند. آنها به نگرانی ها و عواطف و احساسات درونی کودک خود گوش فرا می دهند و به آنها اجازه می دهند در کمال حسّ امنیت و آرامش دیدگاه خود را بیان کنند.
۲. به رسمیت شناختن احساسات کودک :
احساسات فرزند خود را در شرایط مختلف به رسمیت بشناسید و به او کمک کنید بدون ترس از سرزنش یا انتقاد شدن به بیان عواطف درونی خود بپردازد. علّت هر خواسته ای که از او دارید را برای او توضیح دهید و به او بیاموزید بروز دادن و مدیریت احساسات مختلف خود را به راحتی یاد بگیرد.
به عنوان مثال زمانی که او نمی خواهد از پارک به خانه برگردد و از وضعیت موجود آشفته شده و گریه می کند به جای این که شما هم دچار عصبانیت شوید و با خشم از او بخواهید که ساکت شود می توانید آرامش خود را حفظ کرده و به او بگویید عزیزم می دانم که غمگین و ناراحت هستی و می خواهی باز هم بازی کنی امّا حالا باید به خانه برگردیم. سپس با دلایلی برای او موضوع را توضیح دهید.
۳. تربیت کودک مقتدر | القا نکردن احساس گناه :
والدین مقتدر به دلیل آن که فرزندشان با تصمیمی دچار خطا و اشتباه شده است به او احساس گناه و بی کفایتی القا نمی کنند. آن ها از روش هایی که به کودک احساس گناه دهد استفاده نمی کنند. آن ها به کودک کمک می کنند ببیند که او انتخاب اشتباهی انجام داده است، امّا او شخص بدی نیست. به جای آن که فرزند خود را به خاطر اشتباهش سرزنش کنید عواقبی ایجاد کنید که به کودک شما کمک کند در آینده بهتر عمل کند.
به عنوان مثال اگر کودک شما ماشین اسباب بازیش را به دلیل این که با خواهرش دعوا کرده است خراب کرد به جای آن که او را سرزنش کنید راهکارهای مناسب تری به او پیشنهاد دهید تا دفعات بعدی که عصبانی شد با انجام آن راهکارها بتواند مهارت کنترل خشم را یاد بگیرد.
امیدوارم این مطلب برای شما مفید واقع شود ...
باید اوج گرفت ...
