شناخت احساسات در كودكان

با راه های آموزش شناخت احساسات به کودکان آشنا شویم.  کودکی که نمی داند چطور احساس خود را نشان دهد، آن را با لجباری، گریه کردن و عصبانی شدن بروز می دهد. احساسات طیف وسیعی از هیجانات مثبت و منفی را شامل می شود، که بدون توضیح و شناساندن آن به کودک، نمی توان از او انتظار داشت که در هر موقعیت احساسی بازخورد مناسبی داشته باشد.  

احساسات و شناخت آن

شناخت احساسات به کودکان کمک می کند. بهتر بتوانند با حس درونی خود در لحظه، ارتباط برقرار کنند و راه بهتری برای تعامل با دنیای اطراف پیدا کنند. مقاله امروز با شناخت احساسات شروع می شود و در ادامه راه های ابراز آن و نحوه آموزش آن به کودکان شرح داده خواهد شد.
به مجموعه ای از حالات شادی، غم، خشم، ترس، تنفر و... که هر فردی ممکن است تجربه کند، احساسات گفته می شود. احساسات با توجه عمقی بودی یا سطحی بودنشان تقیسیم می شوند. انسان چهار احساس اصلی دارد، که شامل غم و شادی، خشم و ترس می باشند. احساسات دیگر از ترکیب این چهار حس به وجود می آیند. مثلا حس حسادت ترکیبی از خشم و ترس است. 
احساسات از ویژگی های ذاتی انسانها است، که به آن ها کمک می کند. با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. وجود و ابراز احساسات وضعیت روانی فرد را در موقعیت های مختلف نشان می دهد. با تغییرات روانی فرد، مغز واکنش متناسب با آن را به صورت واکنش های ارادی عصبی نشان می دهد.  

اهمیت آموزش احساسات به کودکان

از آن جا که بیان احساسات راهی برای برقرای ارتباطی سالم با خود و دیگران است، آموزش آن اهمیت بالایی دارد. تعدادی از موارد اهمیت آموزش احساسات عبارتند از:

1-آموزش شناخت احساسات به کودکان | کاهش خشم

کودکانی که احساسات را می آموزند، زمانی که در موقعیت های مختلف از رفتار نامناسب استفاده نمی کنند. مثلا وقتی کودک در موقعیت خشم قرار می گیرد دیگر از عصبانیت یا کتک زدن و پرخاشگری برای بیان خشم خود استفاده نمی کند. به جای آن از زبان خود برای بیان حس آزاردهنده کمک می گیرد. کودکانی که احساسات خود را می شناسند، با احساس خود ارتباط برقرار می کنند و به کمک این شناخت نسبت به همسن و سالان خود بهتر می توانند، موقعیت های احساسی را مدیریت کنند و با ارتباط، مشکلات و درگیری ها را حل کنند.

2-آموزش شناخت احساسات به کودکان | کاهش اضطراب

شاید یکی از بدترین حس هایی که کودک تجربه می کند، خشم و ناراحتی است. که سطح اضطراب او را افزایش می دهد. تحمل احساسات منفی برای کودکان طاقت فرسا است. بنابراین وجود فرصتی برای شناخت و ابراز احساس به کودک کمک می کند، با صحبت کردن درباره حس خود از شر اضطراب آن راحت شود.

3-افزایش هوش هیجانی

وقتی کودک می آموزد احساسات چه هستند و چطور می تواند درباره آن ها صحبت کند، دایره استفاده از لغاتی که احساسات او را تعریف می کند، گسترش می یابد و کم کم مهارت کودک در بیان و ابراز خود بیشتر می شود. کودکانی با چنین موقعیت گفتاری هوش هیجانی بالایی خواهند داشت زیرا مدیریت هیجان را بهتر می آموزند.

4-افزایش خودآگاهی کودک

کودکانی که با احساسات خود آشنا می شوند و مهارت ابراز آن را به دست می آورند، نسبت به چیزهایی که به حفظ آرامش آن ها می شود، آگاهی پیدا می کنند. می دانند چطور مشکلات حسی خود را تنظیم کنند، تا اضطراب کمتری تجربه کنند. 

5-افزایش قدرت ذهنی و توانایی درونی

زمانی که به کودک خود احساسات را آموزش می دهید و او یاد می گیرد چطور با آن ها مواجه شود، از انباشه شدن انرژی  و افکار منفی در درون او جلوگیری می کند. این کار باعث افزایش توانمندی های ذهنی و درونی کودک می شود. اما کودکی که احساساتش در کودکی سرکوب می شود، ناراحتی و خشم زیادی را در ضمیر ناخوداگاه خود حمل می کند، که به سلامت روح و روان او آسیب می زند. توانایی های ذهنی و انرژی او دچار اخلال می شود. چنین کودکانی در بزرگسالی نیز قدرت مواجه صحیح با مشکلات را ندارند.

6-افزایش خودتنظیمی و ارتباط موثر

آموزش احساسات به کودکان کمک می کند، تا از نظر ذهنی قوی می شوند. درک احساسات ذهن را برای مقابله و عکس العمل مناسب در موقعیت های مختلف توانمند می سازد. کودکی که احساس خود را به خوبی درک می کند و مهارت مواجه با احساسات خود را می آموزد، بهتر از عهده شرایط متفاوت برمی آید. به خوبی قادر است احساسات خود را به روشی مناسب بروز دهد. طوری که باعث رنجش خود یا دیگران نشود.
شناخت احساسات به کودکان می آموزد. که در مواقع احساسی خودتنظیمی داشته باشند و متناسب با حسی که تجربه می کنند، بازخورد احساسی بدهند و بتوانند به وسیله مهارت های کلامی احساسی که تجربه می کنند به دیگران انتقال دهند. 

روش های آموزش احساسات

برای این که به کودک خود بیاموزید، احساسات خود را بشناسد، باید به گونه ای که برای آن ها قابل فهم باشد، احساسات را تعریف کنید و آن احساس را توضیح دهید و شیوه ابراز آن را به او بیاموزید. تعدادی از روش های آموزش احساسات به ترتیب زیر است:

1-معرفی احساسات به کودکان با نام هر کدام

متناسب با سن کودک خود، احساسات مختلف را به آن ها معرفی کنید. در مورد غم و شادی، غم و ترس به آن ها بیاموزید. بگویید وقتی که شما ناراحت یا شاد هستید، چه حالتی را تجربه می کنید. برای آموزش راحت تر به کودکان، نیازمند استفاده از مثال ها و مصداق هایی هستید. که کار را برای شما آسان کند. به این منظور از شخصیت های کارتونی و تلویزیونی استفاده کنید و احساسات آن ها را در شرایط مختلف توضیح دهید. برای کودک کتاب بخوانید. احساسات شخصیت های داستان را شرح دهید و علت تجربه آن حس را هم برای کودک بیان کنید.
به این شکل راحت تر با احساسات آشنا می شوند و می توانند آن ها را با احساساتی که خودشان تجربه می کنند مقایسه می کنند، تعمیم می دهند و می آموزند. برای کودکان با سن بیشتر می توانید، احساسات پیچیده تر را توضیح دهید و اجازه دهید با حس های ترکیبی آشنا شوند. مثلا از احساس عصبی بودن، تحت فشار بودن  صحبت کنید و بگذارید فراتر از حس های اصلی را نیز درک کنند. درک و دانستن نوع احساس مانند وارد شدن به مکانی غریب است، که نام خیابان های آن را ندانید.
بنابراین احساس گم شدن می کنید. اما زمانی که نسبت به اسامی خیابان های مختلف آشنایی پیدا می کنید، از احساس سردرگمی خلاص می شوید. 

2-آموزش شناخت احساسات به کودکان | صحبت درباره کودکان

درباره حس هایی که تجربه می کنید با کودکان صحبت کنید. به آن ها کمک کنید حس های خود را تشخیص دهند. و برای این که بتوانند، برای احساسات خود الگو سازی کنند در فرصت های مختلف احساسات خود را به اشتراک بگذارید تا آن ها با نمونه های زنده تجربه احساسات روبرو شوند. به این شکل به آن ها کمک می کنید، تا آنها نیز در تجربیات روزمره خود و در دیالوگ های روزانه خود از کلماتی که مبین احساسشون است استفاده کنند و بدانند هر حسی چه توصیفاتی دارد و کجا به کار می رود.
نشان دادن احساسات به کودکان کمک می کند مهارت همدلی را نیز بیاموزند. زیرا وقتی احساسات خود را درک کنند، دیگران را نیز در تجربیات احساسی درک می کنند و می توانند، خودشان را جای دیگران بگذارند و بفهمند که چه حسی دارند. از دیگر راه های شناخت احساسات این است، که در مکالمات روزمره و شرایط احساسی از کودک خود بپرسید چه احساسی داری. از او بخواهید در مورد احساسش توضیح دهد. به این طریق آن چه در درون خود حس می کند، با شما درمیان می گذارد و با شیوه بیان احساسات آشنا می شود.
برای کودکان کوچک میتوانید، از ایموجی هایی که حالت های مختلف احساسات را نشان می دهد استفاده کنید و برای بچه ها آن حالات را توضیح دهید. با کلمات بازی کنید و احساسات خود را به شیوه ای ساده و قابل فهم برای کودک بگویید. او را نیز مشارکت دهید تا در این تعامل او هم حس خودش را بیان کند و یاد بگیرد، چطور می توان با استفاده از کلمات با احساسات خود ارتباط بگیرد و آن ها را برون ریزی کند. 

3-اموختن خود تنظیمی احساسی به کودک

به این معنا که به او کمک کنید، هر حسی که تجربه می کند نمی تواند با هر روش و وسیه ای نشان دهد. مثلا وقتی عصبانی است به او بگویید تو می توانی بابت این موضوع ناراحت یا عصبی باشی. اما نمی توانی طوری برخورد کنی که دیگران را آزار بدهی. به او مهارت های مقابله و کنترل خشم را یاد بدهید، تا به عنوان روش های جایگزین خشم استفاده کند.
می توانید از او بخواهید زمانی که ناراحتی را تجربه می کند، وقتی برای آرام کردن خود در نظر بگیرد. در این زمان می تواند نقاشی بکشد و ناراحتی خود را با نقاشی کاهش دهد. راه حل های آرام کننده باعث می شود، قبل از این که کودک مرز و قانونی را زیر پا بگذارد، با خشم خود کنار بیایید و بعد به شیوه ای مناسب مشکل خود را حل کند.
به کودک کمک کنید بداند، در موقعیت های احساسی چه کارهایی می تواند انجام دهد تا احساسات خود را متعادل کند. با غم خود کنار بیاید. مثلا وقتی نمی تواند با دوست خود ارتباط بگیرد، مستاصل است، که چطور با ناراحتی خود کنار بیاید و چطور مشکل ارتباطی پیش آمده را حل کند.در این جا شما می توانید، کمک کنید تا زودتر ناراحتی خود را مدیریت کند تا به پرخاشگری تبدیل نشود. 
یکی از کارهایی که می توانید بکنید. صحبت کردن درمورد احساسات دوست اوست. تا با ایجاد حس همدلی کودک خود را به درک احساسات دوستش برسانید. بنابراین ممکن است دیگر آن خشم را تجربه نکند و بفهمد چطور دوباره با دوستش ارتباط بگیرد.

4-آموزش شناخت احساسات به کودکان | استفاده از تقویت مثبت

زمانی که کودک موفق می شود، از کلمات برای بیان احساس خشم و غم و شادی استفاده کند، بازخورد شما خیلی مهم است. بهترین کاری که می توانید انجام دهید، تقویت رفتار مثبت او در جهت بیان احساساتش است. به او افتخار کنید که می تواند احساسات خود را ابراز کند. به کودک خود بگویید بسیار از شیوه رفتار و بروز حسش خوشحال شدید. تشویق کردن کودک کمک می کند، الگویی که یاد گرفته و انجام داده تکرار کند و درباره سایر احساساتش نیز تست کند.
کودکان برای دریافت تشویق بهتر، تمام تلاش خود را به کار می گیرند. تقویت مثبت شما به او کمک می کند، با بیان احساساتش خودتنطیمی احساسی را بیاموزد. از دیگر روش های تقویت مثبت، استفاده از سیستم پاداش است. سعی کنید در موقعیت های مختلف که شاهد موفقیت او در شناخت احساس و بیان آن هستید، به او جایزه دهید و از او بابت رفتارش تشکر کنید. مخصوصا زمانی که در جهت حذف احساسات منفی به شیوه صحیح قدم برمی دارد، سیستم پاداش دهی بسیار موثر است. 

5-الگوی مناسب بودن

به عنوان والدین کودک زمانی که با احساسات متفاوت روبرو می شوید، بهتر است که از شیوه های صحیح برخورد با موقعیت استفاده کنید، تا نمونه واقعی و آموزنده برای فرزند خود باشید. اگر مطابق آن چه آموزش می دهید رفتار نکنید. تناقض رفتار شما باعث سردرگمی کودک می شود. کودکان نیازمند الگوی رفتاری هستند، که بتوانند به  کمک آن ها رفتارهای سالم را بیاموزند و با تکرار ملکه ذهن خود کنند. و هیچ الگویی به اندازه رفتار والدین تاثیر گذار نیست. 

6-آموزش شناخت احساسات به کودکان | تداوم در آموزش

فرزند شما به تدریج که بزرگ می شود، با موقعیت های پیچیده تری روبرو می شود. ضمن این که در بعضی سنین مانند نوجوانی بیشتر نیاز دارد، که روی احساساتش کار کند. در تمام این لحظات می بایست کنار فرزند خود باشید و به او کمک کنید بتواند مهار و کنترل احساساتش را دست بگیرد. از همان کودکی از هر فرصتی استفاده کنید و به فرزند خود کمک کنید زمان روبرو شدن با یک اتفاق چطور آن را پشت سر بگذارد.
مخصوصا زمانی که ممکن است با ناامیدی روبرو شود یا اشتباهی مرتکب می شود، برخورد صحیح شما به او می آموزد. در بزرگسالی با چالش هایی که به وجود می آید، چطور به شکل موثر روبرو شود و به جای حس تسلیم و ناامیدی مهارت کنترل اوضاع و عبور از مشکل و مهارت های حل مسئله را به دست بیاورد. بنابراین سعی کنید زمان هایی که شکست را تجربه می کند، او را تنبیه یا تحقیر نکنید. بلکه بگویید راه حل درست چیست و چه باید بکند، تا دفعات بعدی دچار همان شکست نشود.  

سخن آخر درباره آموزش شناخت احساسات به کودکان

با شناساندن احساسات به کودکان خود، اجازه دهید، از همان اوایل کودکی خود را به خوبی بشناسند، حس های خود را درک کنند و با دادن بازخورد مناسب به احساسات آن ها، کمک کنید به بیان و ابراز احساسات خود ادامه دهند. ابراز کردن خود یکی از بهترین روش هایی است، که سلامت روان یک انسان را تضمین می کند.
صحبت کردن درباره احساسات جایگزین مناسبی برای تنظیم و مدیریت تمام غم و خشم و هزار حسی است، که در وجود انسان شکل می گیرد. خودابرازی کمک می کند، انسان با خودش در صلح باقی بماند. اگر شما هم در راستای این موضوع مسئله ای دارید، می توانید از مشاوران و روانشناسان در این مورد کمک بگیرید.