چگونه با فرزندمان همراه باشيم

در زمانه ما با پيشرفت هاي مختلف بشري،زندگي پيچيده تر شده و اين موضوع ،نيازها وضرورت هاي تازه اي را به ميان آورده است. يكي از اين زمينه ها فرزندپروري است.درطي چندقرن اخير فاصله ميان كودكي وبزرگسالي زيادتر شده است ودر مقايسه با گذشته يك نوجوان براي ورود به بزرگسالي بايد به مهارت ها وآگاهي هاي زيادتري مجهز باشد. به همين نسبت نيز وظيفه والدين سنگين تر شده است وبراي پرورش وتربيت صحيح فرزندان به تجربيات واطلاعات بيشتري نيازمندند.

در اين جا به خصوصيات دوران نوجواني و پيامدهاي آن مي پردازيم:

محدوده نوجواني

تفكيك وتعيين دقيق دوره هاي سني در موجود پيچيده اي مانند انسان كه روز به روز شرايط زندگي او نيز پيچيده تر مي شود دشوار است. به عنوان مثال در حال حاضر عوامل مختلف زيستي،تاريخي، جغرافيايي،اجتماعي و فرهنگي در شكل گيري دوره نوجواني تاثير دارند. وقتي از نوجواني حرف مي زنيم تقريبا همه تصور عمومي از آن دارند. دوره اي كه تغييرات گسترده و مختلفي در مدت زمانيكوتاه روي مي دهد وكودك را از هر نظر براي ورود به دنياي بزرگسالي آماده مي كند. تعيين دقيق شروع وپايان نوجواني امكان پذير نيست اما نوجواني در نقاط مختلف دنيا و در افراد مختلف تقريبا از حدود ده سالگي آغاز و در حدود بيست سالگي به اتمام مي رسد. بسياري از منابع علمي دوره نوجواني را به سه مرحله تقسيم مي كنند.

دوره پيش نوجواني 10 تا 13 سال

دوره نوجواني14تا16 سالگي

دوره پايان نوجواني 17تا20سالگي

شناختي كامل ،نه تك بعدي

يك جنبه مهم شروع نوجواني تغييرات جسماني است كه در بچه ها اتفاق مي افتد. چيزي كه پدر ها و مادرها پيش از هر جنبه ديگري درك مي كنند همين رشدجسمي است. آشكار بودن رشد جسمي و نشانه هاي آن باعث مي شود اغلب از تغييرات مهم ديگري كه در نوجواني جنبه هاي بسيار مهم ديگري دارد.هم زمان با تغييرات جسمي ،تحولات مهمي در فكر ،در هيجانات و عواطف وشخصيت اجتماعي بچه ها روي مي دهد.

براي اينكه نوجوان خود را بشناسيم وبتوانيم هرچه بيشتر اورا درك كنيم لازم است تا حد امكان از تمام جنبه هاي مهم تغييرات آگاه شويم. نشناختن اين تغييرات وبرخورد نادرست با آن ممكن است به اضطراب و مشكلات فكري بيانجامد وبرخورد صحيح با اين تغييرات مي تواند به رشد شخصيتي سالم كمك كند.

رشد جسمي

مهمترین جنبه از رشد جسمی ،تغییراتی در درون بدن به خصوص فعال شدن بعضی از غدد و ترشح هورمون هایی است که در ظاهر اندام وکار آنها تغییرات جدیدی به وجود می آورند. این تغییرات شامل رشد جسمی وجنسی است.

از بارزترین آنها رشد چشمگیر قدووزن است که تقریبا از دوسال قبل ازبلوغ شروع می شود.سرعت رشد و ادامه آن در زمان ها و افراد مختلف وهمچنین بین دختران و پسران متفاوت است.اوج سرعت رشد در همان مرحله اول نوجوانی است ومعمولا رشد در دختران دو سه سال زودتر از پسران شروع می شود وبا شدت کمتری تا حدود 16تا17سالگی ادامه دارد .در پسرها رشد قدتا بعد از این هم ادامه دارد.

سرعت رشد باعث به هم خوردن موقت تناسب ظاهری اندام می شود. در این دوره هم پسرها و هم دخترها احساس می کنند اندام متناسب قبلی (اندام کودکانه)در حال عوض شدن است. دست ها و پاها (به خصوص در پسرها)دراز و بد قواره می شود. در مدت کوتاهی وزن و قدنوجوانان زیاد می شود به طوری که والدین در تهیه لباس غافلگیر می شوند.

هورمون هایی که در بدن ترشح میشوند تغییراتی در ظاهر بدن به وجود می آورند این تغییرات باعث می شود که فرزند شما برای ورود به دنیای بزرگسالی آماده شود.

مشكلات خواب

خواب وبیداری در دوره نوجوانی تغییرات زیادی دارد. گرچه خواب نوجوانان از زمان کودکی کمتر است اما آنها به علت رشد جهشی به خواب بیشتری (حدود9ساعت) نیاز دارند. مشغولیت های فکری دوره نوجوانی باعث می شود آنها دیرتر به خواب روند وچون باید صبح برای رفتن به مدرسه به موقع بیدارشوند، این امرباعث خواب آلودگی، تمرکز کم و افسردگی آنها می شود. هرچه این کم خوابی بیشتر شود عوارض منفی بیشتر می شود ودر پیشرفت درسی آنها تاثیر منفی دارد.

رشد حركتي و فعاليت بدني

با رشد قابل توجه در این دوره و به دست آوردن قابلیت های جدید، نوجوانان توانایی های زیادی در انجام حرکات مختلف ورزشی به دست می آورند. اما به طور کلی دخترها در انجام حرکات مختلف ورزشی کندتر از پسرها هستند. پسرها در نیرو، سرعت واستقامت پیشرفت زیادی دارند ودر انجام مهارت هایی مانند سرعت،پرش طول و پرتاپ خوب عمل می کنند.

ورزش در این دوره سنی از جنبه های مختلفی ضروری است. ورزش علاوه بر اینکه باعث بهبود حرکت های بدنی می شود بر رشد فکری نیز اثر دارد. همچنین شرکت در گروهای ورزشی وبازی های دسته جمعی در رشد اجتماعی نوجوانان اثر زیادی دارد. انجام ورزش های مدرسه ای،زمینه رقابت مثبت، جرات ورزی،حل مسئله، همکاری وکارگروهی را برای نوجوانان فراهم می کند و این ویژگی های مهمی را برای نوجوانان فراهم می کند و این ویژگی های مهمی برای شکل گیری شخصیت آنهاست.از مهم ترین فایده های ورزش کمک به تنظیم سوخت و ساز بدن است.

بلوغ و رشد جنسي

یکی از تغییرات مهم دوره نوجوانی آشکار شدن نشانه های بلوغ است. بخشی از این تغییرات نشانه هایی در ظاهر بدن است که شامل رشد اعضای بدن،رویش مودرقسمت هایی از آن وتغییراتی مثل بم شدن صدا وبوی نامطبوع بدن در پسرهاست. این تغییرات در اثر فعال شدن هورمون های بدن ظاهر می شوند. مهم ترین این غدد،غدد جنسی هستند که اولین نشانه های فعال شدن آنها به جز صفات ظاهری در بدن، شروع اولین قاعدگی (عادت ماهیانه)در دخترها و احتلام شبانه در پسرهاست.این تغییرات بدنی که در بیشتر مواقعبرای نوجوانان ناآشنا ومبهم است باعث توجه بیشتر آنها به بدنشان می شود.همین توجه به خود از یک جهت باعث گوشه گیری وانزوای آنها می شود و فکر آنها را به خود مشغول می کند.وظیفه خانواده و مدرسه این است که بچه ها را برای روبه رو شدن با اين تغييرات طبيعي در بدن و سازگاري با آنها آماده كنند.