در بين اختلالات تكلم دوران كودكي تاخير در صحبت كردن و لكنت زبان اهميت زيادي دارند. نوزاد انسان بهنگام تولد از لحاظ ساختماني آمادگي ايجاد صداهايي را دارد. اين كنش مانند ساير كنش ها از طريق آموختن توسعه مي يابد. زندگي اوليه كودك شامل گريه مكرر است وبه دنبال آن تكرار هجاها كه شاخص دوره مهمي در رشد تكلم است. يك دليل براي رشد تكلم عبارتست از پيشرفت در كاربرد كلمات.مثلا كودكان در دوماهه اول زندگي در حدود هفت تا هشت صدا را مورد استفاده قرار مي دهند كه در دو و نيم سالگي به 27 صدا افزايش مي يابد.در مراحل اوليه يك كودك بيش از آنچه تكلم مي كند، معني كلمات را مي فهمد. در حدود 10ماهگي كودك ادا كردن كلمات را شروع مي كند و با پيشرفت تدريجي اين استعداد، استفاده از كلمات در دو ونيم سالگي ممكن است به 250كلمه برسد. در سومين سال زندگي، كودك قواعد زبان را مي آموزد و شروع به ساختن جمله مي كند. بنابراين چند ماه تاخير در تكلم را نبايد چندان جدي گرفت، هر چند اگر تاخير زياد باشد بايد فورا بدان توجه نمود.
رشد تكلم مي تواند به علل مختلف (عضوي، رواني، اجتماعي ) دچار تاخير شده يا متوقف گردد. علل عضوي مانند عقب ماندگي ذهني، آفازي، اوتيسم و ..؛ علل رواني مانند آشفتگي هاي هيجاني، فقدان محرك، جدا شدن از مادر واز اين قبيل؛علل اجتماعي مانند طبقه اجتماعي، سخن گفتن به دوزبان و از اين قبيل؛
علائم لکنت زبان کودک کدامند
لکنت زمانی اتفاق می‌افتد که ناروانی‌های کلامی در حجم زیاد و بیشتری از گفتار به وجود بیاید. مدت لکنت در گفتار فرد نیز می‌تواند از نیم ثانیه تا نیم دقیقه طول بکشد و معمولاً در بیشتر موقعیت‌ها همراه با تنش عضلانی است. مشخص‌ترین علامت لکنت زبان همان مکث و وقفه در گفتار است که همهٔ ما به راحتی تشخیصش می‌دهیم. اما برخی از خصوصیات و علائم لکنت شامل یک یا تعداد بیشتری از موارد زیر خواهد بود:
- وقفه‌هایی در تولید صداها یا هجاها
- تکرار صداهای کلمات
- کشیدن صداها
- مکث‌های غیرعمدی
- وقفه در روند گفتار
- تکرار غیرعادی هجایی از کلمات
- کشیدن یک حرف صامت؛ بی‌صدا یا مصوت؛ صدادار
- گیر کردن و بروز انقباض در عضلات لب، زبان یا تارهای صوتی
- ترس از بیان برخی کلمات
- جایگزین کردن اجباری کلمه‌ای دیگر به جای کلمهٔ مشکل‌دار
- پرهیز از صحبت کردن در برخی موقعیت‌ها
- کمک گرفتن از حرکاتی مانند فشار آوردن به لب‌ها، بستن چشم‌ها، مشت کردن دست و منقبض کردن عضلات بدن هنگام حرف زدن
- وارد کردن صداهایی مثل اوم یا اِ، هنگام حرف زدن برای رها شدن، پنهان کردن یا تصحیح مشکل گفتاری
مشکلات گفتاری لکنت ممکن است همراه با هر کدام از علائم زیر دیده شود:
- چشمک زدن سریع
- لرزش لب ها و فک
- تیک صورت
- تکان خوردن سر
- قفل کردن مشت ها
فرد در شرایطی مانند هیجان زدگی، خستگی، استرس و عجله یا تحت فشار بودن ممکن است لکنت زبانش بدتر شود. همچنین قرار گرفتن در موقعیت هایی مانند صحبت کردن در جمع یا پشت تلفن برای فردی که دچار لکنت است دشوار است. با این حال این افراد هنگامی که با خودشان حرف می زنند آواز می خوانند یا به صورت هم صدا با دیگران می خوانند لکنت زبان ندارند. کودکان مبتلا به لکنت خفیف نیز، اغلب از لکنت زبان خود بی اطلاع هستند مگر آنکه در شرایط سخت قرار بگیرند. حرکات صورت، اضطراب و لکنت زمانی ایجاد می شود که از آن ها خواسته می شود صحبت کنند.
عوارض لکنت زبان چیست؟
لکنت می تواند موجب هر کدام از عوارض زیر شود:
- اشکال در ارتباط با دیگران
- مضطرب بودن هنگام صحبت کردن
- صحبت نکردن یا اجتناب از موقعیت هایی که نیاز به صحبت کردن دارد
- فقدان موفقیت های شغلی، اجتماعی و تحصیلی
- اعتماد به نفس پایین
علل لکنت زبان چیست؟
ترکیبی از عوامل متعدد می تواند موجب لکنت شود.علل احتمالی لکنت زبان عبارتند از:
اختلال در کنترل حرکت گفتار: برخی شواهد نشان می دهند که اختلال در کنترل گفتار مانند زمانبندی و ناهماهنگی حسی و حرکتی می تواند منجر به لکنت زبان شود.
ژنتیک: به نظر می رسد لکنت زبان به دنبال برخی اختلالات ژنتیکی دیده می شود.
آسیب مغزی: شیوا و روان صحبت کردن به دنبال علل دیگری نیز می تواند دچار اختلال شود. سکته مغزی، آسیب های مغزی و سایر اختلالات مغزی می تواند موجب کندی در گفتار، مکث یا تکرار صداها شود.
آسیب احساسی: شیوا و روان صحبت کردن نیز می تواند به دنبال زمینه های احساسی و اضطرابی نیز مختل شود. افرادی که لکنت زبان ندارند نیز ممکن است به دنبال فشار های روحی و عصبی دچار لکنت زبان شوند. مشکلات گفتاری که که پس از یک ضربه ی عاطفی ظاهر می شوند (لکنت روانی) غیر معمول هستند و مانند لکنت های رشدی نیستند.
عوامل خطر لکنت زبان
لکنت زبان درمردان بیش تر از زنان دیده می شود. عواملی که فرد را مستعد لکنت زبان می کنند عبارتند از:
تاخیر رشد دردوران کودکی: کودکان مبتلا به تاخیر رشد و سایر مشکلات گفتاری بیش تر از دیگران دچار لکنت زبان می شوند.
سابقه خانوادگی لکنت زبان
استرس: استرس در خانواده، انتظارات بالای والدین یا هر نوع فشار روحی می تواند لکنت زبان را بدتر کند.
درمان لکنت زبان
لکنت زبان ممکن است در هر سنی رخ دهد. پاتولوژیست گفتار و زبان پس از ارزیابی های کامل می تواند در مورد بهترین روش درمان تصمیم بگیرد. برای درمان کودکان و بزرگسالانی که لکنت دارند، روش های مختلفی در دسترس هستند. از آنچا که متغیر های مختلف و نیازهای فردی متفاوت است یک روش یا ترکیبی از روش هایی که برای یک فرد موثر است ممکن است برای فرد دیگر مفید نباشد.
لکنت ممکن است با درمان به طور کامل برطرف نشود اما می تواند مهارت های کمک کننده زیر را به فرد آموزش دهد:
- پیشروی در روانی کلام
- بهبود ارتباطات موثر
- مشارکت کامل در فعالیت های شغلی، اجتماعی و مدرسه
چند مثال از از روش های درمان که اثر بخشی آن اثبات نشده، عبارتند از:
گفتار درمانی: گفتار درمانی به شما یاد می دهد که سرعت گفتار خود را کم کنید و بدانید که چه موقع دچار لکنت می شوید. شما ممکن است هنگام شروع گفتاردرمانی به آرامی و عمدا صحبت کنید اما با گذشت زمان می توانید یک الگوی گفتاری طبیعی تری داشته باشید.
ابزارهای الکتریکی: ابزار های الکترونیکی متعددی برای افزایش روان گفتار وجود دارد.
درمان رفتاری شناختی: این نوع روان درمانی می تواند به شما کمک کند تا بتوانید روش های تفکر را که موجب بدتر شدن لکنت شما می شود را شناسایی کرده و تغییر دهید. همچنین می تواند در حل مشکلات مربوط به لکنت زبان مانند اعتماد به نفس، اضطراب و استرس به شما کمک کند.
تعامل کودک و والدین: مداخله والدین در تکنیک های تمرین در خانه، بخش مهمی از کمک به کودک برای مقابله با لکنت به ویژه در برخی روش ها است. برای تعیین بهترین روش برای فرزندتان، از راهنمایی های پاتولوژیست گفتار و زبان کمک بگیرید.
چه موقع برای درمان به پزشک مراجعه کنیم؟
لکنت زبان به طور معمول در بین کودکان ۲ تا ۵ سال شایع تر است. در بیش تر کودکان، لکنت بخشی از یادگیری صحبت کردن است و به خودی خود بر طرف می شود. با این وجود لکنتی که پایدار است و برطرف نمی شود برای بهبود نیازمند درمان است.
در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- لکنت بیش تر از ۶ ماه طول می کشد.
- لکنت با سایر مشکلات گفتاری و زبانی همراه است.
- لکنت با افزایش سن کودک بیش تر می شود یا همچنان ادامه می یابد.
- لکنت با سفت شدن عضلات یا تلاش واضح برای صحبت کردن باشد.
- لکنت بر روی عملکرد موثر تحصیلی، شغلی و اجتماعی فرد اثر گذار بوده است.
- لکنت موجب اضطراب و مشکلات از قبیل ترس و اجتناب از شرایطی که مستلزم صحبت کردن است می شود.
لکنت در بزرگسالی شروع می شود.
منبع:كتاب روانشناسي مرضي كودك
انتخاب موضوع و ویرایش : زينب معصوم زاده
