حافظه يكي از مباحث بسيار مهم و ارزشمند در فرايند يادگيري است و يكي از بنيان هاي يادگيري ، تفكر، خلاقيت، برنامه ريزي و رفتار روزمره ي ما را تشكيل مي دهد.بدون حافظه، يادگيري مفهومي نخواهد داشت. اينكه، مي توانيم بخوانيم ،بنويسيم،حساب كنيم و حتي صحبت كنيم، چهره دوستان را از يكديگر بازشناسايي كنيم وحتي راه خانه ي خود را پيدا كنيم، همه نشانه هايي از اهميت و نقش حافظه است. ظرفيت و توانايي حافظه در افراد مختلف متفاوت است. اگر به اتفاق گروهي فيلمي را تماشا كنيد وبعد بخواهيد آن ها فيلم راتعريف كنند، مي بينيد كه همه به يك ميزان صحنه ها و اتفاقات آن را به ياد نخواهند داشت. يا اگر در شروع كلاسي، هم كلاسي ها خودشان را معرفي كنند،همه ي افراد كلاس به يك ميزان نام افراد كلاس را به خاطر نخواهند سپرد. تمام اين تفاوت ها ناشي از توانايي متفاوت افراد مختلف در زمينه ي حافظه است. در يادگيري آموزشگاهي نيز، همه ي دانش آموزان توان يكسان در زمينه ي حافظه ندارند.
انواع حافظه :
3نوع حافظه كلي داريم:
- حافظه حسي
- حافظه ي كوتاه مدت
- حافظه بلند مدت
حافظه ي حسي
محرك هاي محيطي مثل نور،صدا،حرارت، بو و...به وسيله ي حواس مختلف دريافت مي شوند وبراي مدت كوتاهي كه حدود1تا3ثانيه است در اين حافظه ذخيره مي گردند. اگر در اين مدت كوتاه اطلاعات اندوخته نشوند يا به نوعي با اطلاعات قبلب مرتبط نگردد،محو مي شود واز بين مي رود. ظرفيت حافظه ي حسي نسبتا زياد است،اما طول مدت نگه داري آن محدود است. دليل عمده فراموشي در حافظه ي حسي،بي توجهي است.
حافظه ي كوتاه مدت
تنها بخشي از اطلاعاتي كه در حافظه ي حسي مورد توجه يا دقت قرار مي گيرند وارد حافظه ي كوتاه مدت مي شوند وبقيه اطلاعات از بين مي روند. اطلاعات وارد شده به حافظه ي كوتاه مدت براي مدتي كوتاه (حداكثر30ثانيه) ذخيره مي شوند.بخشي از اين اطلاعات كه مورد تكرار يا مرور ذهني قرار مي گيرديا با اطلاعات يادگرفته شده قبلي ارتباط برقرار مي كنند، به حافظه دراز مدت انتقال مي يابد و بقيه ي اطلاعات موجود در حافظه ي كوتاه مدت جانشين اطلاعات جديد مي شوند و از حافظه ي كوتاه مدت خارج مي گردند جانشيني هم به اين معناست كه با وارد شدن اطلاعات جديد،اطلاعات قبلي موجود در حافظه كوناه مدت خارج مي شود و علت آن ظرفيت محدود حافظه ي كوتاه مدت است. يك فرد بهنجار تنها قادر به ذخيره ي حداقل 5 و حداكثر9 قطعه اطلاعاتي است.
حافظه ي بلند مدت
اين حافظه زماني مورد استفاده قرار مي گيردكه اطلاعات داده شده براي چند ساعت، چند روز،چندسال يا حتي يك عمر مورد استفاده بشد. در حافظه ي كوتاه مدت، اطلاعات جديد و قديم به طور همزمان موجود هستند و امكان تغيير و تبديل بيشتري را فراهم مي كنند هر چه ظرفيت حافظه ي كوتاه مدت بيشتر شود، امكان حل مسائل پيچيده تر بيش تر مي شود. اهميت حافظه بلند مدت اين است كه فرد مي تواند از اطلاعات مورد نياز در موقعيت هاي ضروري استفاده كند. هرچه تكرار و تمرين و مرور ذهني و سپس دسته بندي و سازماندهي، ارتباط دادن اطلاعات جديد با تجربه هاي قبلي و همچنين به كار بردن اطلاعات بيش تر باشد، يادآوري بيش تر وفراموشي كم تر اتفاق خواهد افتاد.
راهبردهايي جهت تقويت حافظه
- ابتدا بايد كاملا واضح و روشن به كودك بگوييم كه از او چه انتظاري داريم و وقتي تمريني را به او مي دهيم، توضيحات كامل را برايش بدهيم تا مطلب برايش جا بيفتد و با تسلط كار را شروع كند.
- در به خاطر سپردن مطالب، بايد ابتدا مطالبي كه برايش آشنا است و ذهن قبلا آن را تجربه كرده، بياموزد و پس ازآن مطالب جديدتر را فراگيرد تا ايجاد ارتباط بين مطالب راحت تر صورت گيرد.
- براي به ياد آوردن بهتر مطالب توسط كودكان، بايد به آنها آموزش دهيم كه از تمرين و تكرار و مرور ذهني بهره گيرند وبعد مطالب آموخته شده را دسته بندي ودر نهايت سازمان دهي كنند. سازمان دهي مطالب به طرق مختلف امكان پذير است. يكي از روش هاي معمول، روش تقطيع (قطعه قطعه كردن) است، يعني اطلاعات را به واحد هاي كوچكترتقسيم مي كنيم كه يادآوري مطالب ساده تر باشد.مثلا براي به خاطر سپردن چند كلمه نسبتا مشكل ما حرف اول هر كلمه را ميگيريم وكنار هم به صورت يك كلمه ي جديد مي سازيم وبراي يادآوري كافي است حروف را جدا و كلمه ها را بازگو كنيم. براي مثال: وقتي بخواهيم اين 5كلمه را با اين روش به ذهن بسپاريم(ساعت-ابزار-مبصر-ايمان-ناظم) حرف اول هر كلمه يعني س-ا-م-ا-ن را كنار هم مي گذاريم و يك كلمه مي سازيم ، مثل سامان.
- روش پيوند بين اطلاعات؛اگر بتوانيم مطالبي را كه فرا مي گيريم،با توجه به نوع مطلب آن را گروه بندي كنيم، يادگيري بسيار راحت تر صورت مي گيرد.
- روش رمز گرداني اطلاعات؛يعني براي هر اطلاعاتي از شماره يا كد استفاده كنيم وآن كد يا شماره حفظ شود وبعد از به خاطر آوردن كد، كليه ي اطلاعات در آن رابطه نيز به دهن مي آيد.
- روش پرآموزي؛ يعني تمرينات بيشتري در ارتباط با يك موضوع به شكل هاي مختلف ومتنوع در اختيار كودك قرار دهيم.
- بازبيني عملكرد؛ به كودكان اجازه دهيم تا عملكرد خودشان را بازبيني كنند وبررسي كنند كه آيا كارهاي واگذارشده به آنان را به خوبي ودرستي انجام داده اند يانه. بيشتر كودكاني كه داراي مشكلات ويژه ي يادگيري هستند، تلاشي براي خودبازبيني ورسيدگي به درستي پاسخ هايشان در تكاليف انجام نمي دهند. بايد اين راهبردها را به كودك آموخت، زيرا راهبرد خودبازبيني در تكاليف حافظه اي، عامل مهمي در پيشرفت واقعي عملكرد كودك به حساب مي آيد.
منبع: مجموعه كتاب رهيار دانش
انتخاب موضوع و ویرایش : زينب معصوم زاده
