اختلال دفعی
اختلال دفعی کودکان یکی از مهم‌ترین مسائل دوران کودکی و از عمده‌ترین نگرانی‌های احتمالی خانواد‌ه‌هاست. تلاش در جهت آموزش آداب مربوط به دفع، معمولاً از یک سالگی کودک شروع و تا ۵/۲ سالگی ادامه می‌یابد.
هرچند این آموزش به عوامل مختلفی همانند هوش، پختگی اجتماعی، فرهنگ و تعاملات کودک و والدین بستگی دارد و گسترش توانائی کنترل کودک در طی زمان به ترتیب کنترل مدفوع در شب، کنترل مدفوع در روز، کنترل ادرار در روز و کنترل ادرار در شب پدیدار می‌شود، امّا به هرحال، کودکانی وجود دارند که در دفع ادرار یا مدفوع خود دچار اختلال هستند.
پیشگیری اختلال دفعی
رژیم غذایی طبیعی و متعادل داشته باشید و به‌طور منظم ورزش کنید تا قدرت عضلانی حفظ و زیاد شود.
پیش از آغاز علایم بی‌اختیاری ادرار، تمرینات زیر را فرا گیرید و به‌کار ببندید. هدف از این تمرینات شناسایی، کنترل و قوی کردن عضلات کف لگن است. انسان با استفاده از این عضلات قادر به قطع ادرار در زمان جاری شدن آن است. تمرینات زیر این عضلات را قوی می‌کنند و بنابراین فرد می‌تواند این عضلات را تحت‌کنترل خود درآورد و هرگاه که خواست آنها را شل کند:
برای این که مشخص شود که کدام عضلات درگیر هستند، به هنگام ادرار کردن سعی شود ادرار به‌طور متناوب قطع و وصل شود.
در حالت مختلف مثل نشستن، ایستادن، راه رفتن، رانندگی، تلویزیون نگاه کردن یا گوش کردن به موسیقی، به تمرین منقبض کردن و شل کردن این عضلات پرداخته شود.
عضلات باید تدریجاً منقبض شوند و به آهستگی هرچه تمام‌تر شل شوند.
عضلات از جلو به عقب منقبض شوند، از جمله عضلات مقعد.
هر صبح، بعداز ظهر، و عصر این تمرینات باید انجام شوند.
ابتدا در هر دفعه، ۵ بار تمرینات انجام شوند، و سپس این میزان به ۳۰-۲۰ بار در هر دفعه رسانده شود.
پیدا کردن علت زمینه ساز
اگر بتوان علت زمینه‌ساز را شناسایی و درمان نمود، مشکلات اختلال دفعی را می‌توان معالجه کرد یا به میزان قابل توجهی بهبود داد.
به دنبال درمان علت زمینه‌ساز، ممکن است نیاز به وسایل خارجی یا صفحات بسیار جاذب وجود داشته باشد.
پرستاران کارآموزان به بیمار کمک خواهند کرد که چگونه با مشکل خود کنار بیاید. مثلاً برنامه‌ریزی برای ادرار، تشویق به ادرار در زمان مناسب، و تمرینات مخصوص از جمله کارهایی هستند که امکان انجام آنها وجود دارد.
در بعضی از موارد، برای این مشکل نیاز به کمک فرد مراقبت‌کننده از بیمار وجود دارد.
امکان دارد صفحات جذب‌کننده یا پوشک‌های مخصوص پوشیده شوند.
سوندهای خارجی برای بعضی از مردانی که بی اختیاری شدید دارند.
انواع اختلال دفع
بی‌اختیاری دفع ادرار
بی‌اختیاری ادرار یعنی فرد اختیار مثانه طبیعی را دارد اما به علت محدودیت‌های فیزیکی نمی‌تواند خود را به موقع به توالت برساند.
علل احتمالی بی‌اختیاری دفع
۱) فراموش کردن اینکه به توالت برود
۲) دفع کردن در هر جا و هر زمان
۳) تنبلی در بلند شدن به‌موقع از تخت برای رفتن به توالت
علل فیزیکی:
۱) زوال عقل
۲) افسردگی
۳) اختلالات حرکت
۴) عوامل تشدیدکننده بیماری
۵) عفونت‌های اداری
۶) دیابت شیرین
۷) بالا رفتن سن؛ کمبود استروژن در زنان
۸) سابقه چندین زایمان
۹) آسیب نخاعی در افراد
۱۰) وجود یک بیماری عمومی تضعیف‌کننده
انواع عدم کنترل ادرار
۱) اولیه
۲) ثانویه
اولیه: کودک از همان ابتدا نتوانسته ادرارش را کنترل کند.
ثانویه: ناتوانی در عدم کنترل ادرار بعد از مدت‌ها کنترل ادرار به وجود می‌آید
علائم تشخیصی اختلال دفع در ادرار
علامت اساسی بی‌اختیاری کنشی در ادرار، دفع ادرار در طی روز یا شب در رختخواب یا لباس است. اغلب اوقات این عمل غیرارادی است امّا گاهی نیز ممکن است ارادی باشد. برای تشخیص دادن بی‌اختیاری کارکردی ادرار عمل دفع باید حداقل دو بار در هفته و حداقل به مدت سه ماه رخ دهد، یا اینکه ازنظر بالینی موجب نابهنجاری یا تخریب قابل‌ملاحظه‌ای در کارکرد اجتماعی تحصیلی یا دیگر حوزه‌های مهم کارکردی شود.
فرد باید به سنی رسیده باشد که از کودک انتظار می‌رود ادرار خود را کنترل کند (بدین معنی که سن تقویمی کودک حداقل باید ۵ سال باشد یا چنانچه کودک تأخیر در رشد دارد سن عقلی او باید حداقل معادل ۵ سال باشد). عدم کنترل ادرار منحصراً ناشی از تأثیر مستقیم فیزیولوژیکی یک ماده مثل داروهای افزاینده ادرار یا یک حال طبی عمومی مثل دیابت نباشد.
علائم و اختلالات همراه
عوارض ناشی از بی‌اختیاری ادرار به محدودیت‌های اعمال‌شده بر فعالیت‌های اجتماعی (مثل شرکت در اردوهای چندروزه)، تأثیر آن بر عزت‌نفس کودک، میزان طرد اجتماعی از سوی همسالان و عصبانیت، تنبیه و طرد از جانب مراقبان بستگی دارد.
اگرچه بیشتر کودکان مبتلابه بی‌اختیاری ادرار از اختلال روانی دیگری رنج نمی‌برند، شیوع اختلالات روانی و دیگر اختلالات مربوط به رشد در افراد مبتلابه بی‌اختیاری ادرار بیش از افراد معمولی است. با این اختلال ممکن است بی‌اختیاری مدفوع، اختلال شبگردی و اختلال وحشت خواب نیز وجود داشته باشد.
عفونت‌های مجاری ادرار در کودکان مبتلابه بی‌اختیاری ادرار، به‌ویژه نوع روزانه آن شایع‌تر از کودکانی است که مبتلابه این اختلال نیستند. معمولاً پس از درمان مناسب عفونت موجود، بی‌اختیاری ادرار همچنان ادامه می‌یابد.
انواع فرعی شب‌ادراری
۱) شبانه: شایع‌ترین نوع بی‌اختیاری ادرار، ادرار در جریان خواب شبانه تعریف می‌شود. زمان وقوع این رویداد معمولاًدر طی نیمه نخست شب است. گاهی هم در طی خواب (رم) رخ می‌دهد. عدم کنترل ادرار شبانه ۶۳% گزارش‌شده.
۲) روزانه: بی‌اختیاری ادرار روزانه در دخترها شایع‌تر از پسران است و پس از سن ۹ سالگی نادر است. افرادی که بی‌اختیاری ادرار روزانه دارند می‌توان به دو گروه تقسیم کرد. گروه اول (نا خودداری فوری) که مشخصه آنان میل ناگهانی, و ناپایداری در برابر فشاراست. گروه دوم (تأخیر در تخلیه) که آگاهانه میل به ادرار کردن را به تأخیر می‌اندازند تا اینکه نا خود ادراری رخ می‌دهد. البته این تأخیر گاهی ناشی از اکراه دررفتن به دستشویی به دلیل اضطراب اجتماعی یا مشغول شدن به فعالیت‌های تحصیلی یا بازی است. عدم کنترل ادرار روزانه ۷% گزارش‌شده است.
۳) روزانه و شبانه: این نوع فرعی به‌عنوان ترکیبی از بی‌اختیاری ادرار نوع روزانه و شبانه تعریف‌شده است. عدم کنترل ادرار در این نوع مشکل ۳۰% گزارش‌شده است.